Antón Faílde Gago (Ver en Galipedia)
Para contemplar esta xoia escultórica debemos achegarnos á praza do Berbés de Vigo, ao carón dos vellos pórticos e sobre a moderna remodelación que lle deron a este espazo de lecer.
A cruz é moi voluminosa, ateigada cunha ornamentación historiada formada por cabezas de querubíns, unhas máis elaboradas e outras completamente lisas. Todo o espazo da cruz está ocupado por estas caras, voluminosas, redondas, compactadas entre si.
A cruz completa é coma unha masa unifirme, e compacta de granito, sen espazos baleiros, acentuando o grosor da rocha a través desa provocada e recargada aglomeración das propias figuras, provocando, asemade, un primitivismo estilístico.
Sobre a cabeza do Crucificado non aparece o clásico letreiro INRI, senón dúas cabezas de querubíns sobresaíntes.
A imaxe do Cristo está completamente apegada á cruz e presenta catro cravos. Os brazos tenos estendidos horizontalmente e as pernas apenas flexionadas o que lle dá a sensación de estar de pé en lugar de colgando dos cravos.
O corpo presenta formas voluminosas destacando especialmente as pernas con respecto ao resto do talle. Os volumes transmiten tamén unha sensación de musculatura en todo o seu torso e extremidades.
A Virxe posúe un manto moi voluminoso con abundantes pregaduras que envolven todo o seu corpo. Estas pregaduras están realizadas con gran mestría debuxando diferentes formas e figuras, cunha especial relevancia nas formacións de ondas con diferentes incidencias da luz.
A figura do Cristo xacente é máis pequena ca a figura da Virxe. Curiosamente o propio Castelao tamén salientaba esta característica nos seus estudos sobre os cruceiros galegos indicando que os canteiros estaban expresando, dalgún xeito, que no colo das nosas nais todos somos para elas coma nenos pequenos.
Neste caso ademais é moi significativa a forma en que a Virxe agarra o corpo inerte do seu fillo, establecendo unha relación moi íntima e tenra con El a través das súas mans. Podemos observar como están matizados os dedos da man da Nai sobre a man apagada e morta dos sen fillo, cunha inclinación da man en continuidade coa inclinación da súa apesarada mirada.
Percíbese nesta Piedade un dramatismo contido expresado a través dun certo movemento que parece deterse nese instante xestual, provocando un dinamismo inestable da figura do Cristo xacente sobre o colo da súa Nai.
No rostro das dúas figuras reflíctese unha particular serenidade con trazos de tenrura na face da Nai, coma un aire de resignación ante o fatídico destino do seu Fillo.
Nas catro caras aparecen doce figuras humanas divididas por tríades. Cada conxunto ocupa todo o espazo da cara do capitel, con volumes sobresaíntes que se amalgaman entre si, adaptándose a todos os recantos que van enchendo coas súas formas corporais e pregaduras das vestimentas. Esta superposición de formas e figuras dálle esa sensación de voluminosidade e mesmo profundidade a cada unha das caras do capitel. Asemade cada tríade expresa un conxunto compactado a través destas superposicións.
O volume en xeral está acentuado polas formas redondas, tanto nos rostros, coma nos corpos e vestimentas.
En todas as figuras se percibe un ricto de gravidade e seriedade, como testemuñas e observadores severos que chaman a nosa atención verbo do drama que se representa sobre eles.
Tanto polas iconografías coma polas formas non podemos deixar de enxergar alusións á tradición escultórica medieval ou mesmo máis clasicista, con esa forma de relevo na que se enmarcan.
En cada un dos extremos superiores do capitel, sobresaen volutas en espiral enmarcando as figuras dentro de cada unha das caras.
VaralTen forma cuadrangular cos bordos achafranados. Na parte baixa está decorado cun anel pétreo circundante. Sobre el aparecen as figuras de Adán e Eva no momento da expulsión do Paraíso coa figura do anxo cunha espada na man dereita.
Outros exemplos:
Cruceiro da Residencia de las Hermanitas de los Ancianos Desamparados (Cambados) (imaxe)
Cruceiro de Carril (Vilagarcía de Arousa) (imaxe)
Cruceiro do Culebrón (Portas) (imaxe)
Plataforma de tres chanzos de forma cadrada. O pedestal é cúbico con todo o borde superior contorneado cun suco. As catro caras conteñen uns pequenos rebaixes cuadrangulares. Non presenta ningunha inscrición na base, mais si nunha placa no chan ao seu pé, na que se le a seguinte dedicatoria: “A todas as mulheres / matadas / por bruxaria”.
Faílde está recoñecido como un dos máis importantes escultores galegos, e que nas rúas e prazas da cidade poidamos contar con obra súa é motivo de enriquecemento para a arte urbana ao aire libre coa que nos atopamos ao camiñar pola cidade; non obstante, neste cruceiro non hai ningún elemento informativo que nos indique a súa autoría nin as características da escultura.
En Vigo existe outra escultura súa nunha das rúas máis transitadas, a rúa Venezuela. No parque dedicado á figura do libertador Simón Bolívar, a efixie deste militar sudamericano que a preside é tamén da súa autoría.
De faílde temos referencias de dous cruceiros máis. Un deles aquí en Galicia, no pazo de Vistalegre de Tui e outro en sudamérica, na cidade de Mar del Plata.
Escultura Urbana no concello de Ourense
LocalizaciónEste singular cruceiro atópase sobre a praia da Fontaíña, tamén denominada areal da Sereíña, na parroquia de Coruxo.
A súa situación sobre o mar nunha paraxe de especial beleza entre Samil e o Vao, xunto coa súa especial fasquía, fan deste cruceiro un dos máis atractivos e interesantes que temos en Vigo.
A singularidade deste cruceiro vén marcada pola tipoloxía á que se podería adscribir: os Cruceiros de Capela.
Este tipo de cruceiros son propios, maioritariamente, da zona da Barbanza con algúns exemplares que podemos atopar por terras de Rois ou mesmo ata o concello de Dodro.
Mais puntualizamos que se poderían adscribir a esta tipoloxía porque non chega a presentar as característica que os definen como tales, xa que o capitel que sostén a cruz non ten forma de capela, aínda que a primeira vista se lle puidese asemellar.
Fáltalle a abertura frontal que albergaría no seu interior a imaxe mariana correspondente: unha Virxe co meniño no colo, unha Milagreira, unha Inmaculada ou unha Dolorosa; aínda que a máis representativa e habitual sería a Virxe de Loreto (que lles dá a denominación tamén de Cruceiros de Loreto).
Hai outras características que tamén o apartan desta tipoloxía e que a continuación describiremos.
Ten forma cuadrangular cun chanzo, sobre o que se dispón un pedestal cúbico sen ornamentación nin inscricións. Está biselado ao longo da contorna do bordo superior.
Na tipoloxía dos cruceiros de capela, outra característica que os define é o fuste voluminoso que presentan, a modo de groso piar e de pouca altura en moitos casos.
Neste exemplar o fuste é semellante ao de calquera outro cruceiro tradicional. Presenta unha forma cuadrangular, achafranado nos catro cantos a partir de media altura do varal.
Na parte baixa do fuste, aínda non achafranado, atopamos unha representación pétrea de fornela con remate superior abovedado. Dentro desta fornela inscúlpese o relevo do Crucificado.
Sobre esta fornela aparecen outras dúas representacións escultóricas: a primeira é un franciscano e, sobre ela, unha figura dunha relixiosa.
O capitel normal dos cruceiros tradicionais aparece substituído nos cruceiros de capela por un fornelo a modo de capela dentro do que se sitúa a figura mariana á que aludiamos máis arriba.
O exterior pode estar exento de decoración ou presentar as tres caras con figuras ou escenas relixiosas.
Neste exemplar que nos ocupa decatámonos da semellanza con esa fasquía, mais carece da principal característica que é o fornelo dentro do que estaría a figura mariana.
Este capitel vai sobre un pedestal con querubíns en cadansúa cara lateral. Esta representación figurativa é frecuente nos cruceiros de capela da Barbanza e tamén se pode ver no outro cruceiro destas características que existe en Vigo, o cruceiro de capela das Travesas, que reproduce todas as características propias destes cruceiros.
O capitel presenta as catro caras historiadas nas que están insculpidas as seguintes figuras: na cara frontal unha figura de Santiago Apóstolo (habitual tamén nos auténticos cruceiros de capela); unha escena da Paixón con Xesús portando a cruz; unha figura franciscana novamente; e finalmente unha representación ecuestre exenta doutras identificacións, que quizais puidese representar a Santiago Matamouros.
No cruceiro das Travesas tamén coinciden as insculturas do monxe franciscano, da escena da Paixón e, máis claramente, a representación de Santiago Matamouros co seu cabalo, espada e estandarte esmagando os inimigos da cristiandade.
A parte superior deste capitel ten forma abovedada, o que lle proporciona unha maior semellanza a unha forma de capela, tamén habitual nos cruceiros da Barbanza.
Sobre o capitel vai directamente a Cruz. Ten unha fasquía semellante á do varal: cuadrangular cos cantos achafranados.
Consta das tradicionais figuras do Crucificado na cara anterior, e a Virxe co Neno no colo na posterior.
Non é normal atopar a cara posterior da Cruz con esta representación da Virxe co Neno; normalmente atopamos unha escena da Paixón con Cristo xacente sobre a súa Nai, ou unha senlleira figura mariana.
Mais resulta curioso a coincidencia desta escena coa que aparece nalgúns casos nos cruceiros de Capela da Barbanza dentro da fornela. É coma se aquí se representase esa mesma figuración na parte posterior da Cruz, xa que o capitel foi esculpido sen a correspondente fornela.
A imaxe do Crucificado está sostida con tres cravos e presenta unha dramática contorsión con Cristo xa morto e a cabeza caída sobre o peito. Presenta unha fermosa elaboración sobresaínte da pedra base da cruz.
A escena da Virxe co Neno no colo está máis desgastada ca a do Crucificado por estar cara ao mar e recibir directamente as inclemencias meteorolóxicas. Esta figura está de pé, sostendo o Neno no brazo esquerdo e vai cuberta de manto e roupaxes.
Estado de conservaciónA única consideración a este respecto é o desgaste que está sufrindo a cara posterior do cruceiro debido á acción das inclemencias que chegan da banda do mar. A figura da Virxe que está representada na Cruz manifesta claramente esta agresión climática.
Polo demais, o resto do cruceiro consérvase en boas condicións.
Só temos en Vigo dous cruceiros que, modernamente, reflicten unha semellanza cos históricos Cruceiros de Capela ou de Loreto da Barbanza. Este en particular recolle algúns elementos que o achegan a esa tipoloxía tanto na forma coma na figuración, mais, como vemos no presente traballo, presenta tamén outros detalles curiosos que o distinguen claramente daqueles modelos.
Esta variedade escultórica moderna dos nosos cruceiros tradicionais enriquece as expresións que son propias da nosa zona xeográfica e engade unha nova visión e interpretación da nosa arte popular, conectándonos dende o sur das Rías Baixas con outros lugares da nosa xeografía que teñen as súas formas de expresión artística e que nola achegan deste xeito.
É unha mágoa que non haxa ao carón deste cruceiro un cartel informativo que nos indique todas estas características que nos unen e distinguen ao mesmo tempo.
Galipedia, “Cruceiro de Capela”
LocalizaciónPraza do Emigrante, nas Travesas, no comezo da avenida de Castelao. Unha contorna de numeroso tránsito de persoas que pasan ao seu carón, nun lugar de encontro e referencia nesta emblemática praza de Vigo.
Estamos ante unha tipoloxía especial de cruceiro. Son os chamados cruceiros de capela ou de Loreto, en referencia á capela que vai baixo a cruz e á posible adscrición da imaxe mariana do seu interior. Son propios da zona do Barbanza, estendéndose puntualmente ata a zona de Rois. No noso concello temos dous exemplares realizados como modelos representativos deste estilo artístico e non como modelos propios da nosa zona. O outro exemplo do noso concello que se asemella a esta tipoloxía é o cruceiro da Fontaíña, en Coruxo.
A descrición vai ser interesante en canto aos contrastes e diferenzas que imos salientar entre estes cruceiros e os que son propios da nosa bisbarra.
Cadrada cun chanzo, sobre a que se alza un pedestal cúbico liso. Nunha das caras contén a seguinte inscrición: “AVENIDA DE CASTELAO 1981”. Esta inscrición fai referencia a que se atopa no comezo desta avenida da cidade.
FusteO fuste deste tipo de cruceiros é moito máis voluminoso ca os tradicionais varais que coñecemos. De feito, podemos dicir que en lugar de fuste posúen un groso piar, menos alto e esvelto. Habitualmente son de sección octogonal regular en todas as caras ou de forma cadrada achafranada, como é o caso deste exemplo vigués.
Este fuste presenta uns elementos decorativos nos extremos dos chafráns con forma de vieiras, catro na parte inferior sobre o pedestal, e catro na parte superior, marcando o comezo dun pequeno capitel plano de catro caras, que serve de base para a capela que leva encima.
Na parte central do fuste atopamos outro elementos decorativo que non ten unha intención relixiosa como sucede nos varais tradicionais de calquera dos cruceiros galegos, senón que ten unha función puramente artística e mesmo literaria xa que fai referencia a unha das grandes obras de Castelao: “As cruces de pedra na Galiza”. Representa un libro aberto no que figura o título desta obra insigne da investigación sobre os nosos cruceiros, publicada no ano 1949, un ano antes da morte do noso escritor. Por debaixo do título da obra, nas dúas páxinas abertas deste elemento decorativo aparecen representadas varios exemplos das insculturas rupestres que el recolleu na súa obra, concretamente na páxina 16 do orixinal, pertencentes ao numerosos gravados rupestres que dende a prehistoria viñeron representando figuras cruciformes na nosa tradición cultural.
Normalmente neste tipo de cruceiros a figura que pode aparecer representada no fuste é un anxo con ás.
Capela ou forneloO capitel destes cruceiros aparece substituído por un fornelo aberto á fronte consagrado a unha devoción mariana. Neste exemplo de Vigo observamos que a capela vai sobre un pedestal a modo de capitel con cadanseu querubín en cada unha das caras.
A capela está formada por tres lousas cuadrangulares con abertura frontal. As paredes exteriores deste fornelo adoitan ser lisas e sen decoración.
Mais outras veces presentan fermosos baixorrelevos nas caras externas, como se represetna neste exemplo artístico de Vigo. Esta decoración era máis frecuente nos cruceiros máis antigos deste tipo (séculos XVI-XVII), e foi desaparecendo nos posteriores (séculos XVII-XVIII). Tamén podían presentar unha decoración de bólas nos bordos.
A decoración historiada exterior destas capelas acostuma a representar figuras como a Virxe, Santiago ou calquera outra imaxe relixiosa (Cristo, San Francisco, o papa San Clemente ou San Gregorio).
No cruceiro vigués aparecen representadas as seguintes figuras en cada unha das caras:
Unha figura franciscana, co clásico habito e bordón. Chama a atención as desproporcionadas dimensións dos brazos e das mans, cun marcado efecto medievalizante.
Unha figura de Santiago Matamouros, con cabalo, espada nunha man e estandarte con simboloxía xacobea na outra, esmagando baixo os pés a figura dun infiel.
Unha figura de Cristo portando a Cruz camiño do Calvario.
Normalmente a capeliña contén no seu interior a imaxe dunha Virxe, unha Inmaculada ou Dolorosa, soa ou co Neno Xesús no colo.
Estas capelas adoitan pechar por riba cun un teito plano rematado nun telladiño a catro augas. Noutros exemplares o teito remátase nunha bóveda de canón. Esta é a forma que tamén representa o cruceiro que temos en Vigo.
Sobre estas capela eríxese unha cruz coma nos cruceiros tradicionais. Normalmente só aparece a figura de Cristo e só ocasionalmente unha Piedade na parte de atrás.
No exemplar que temos en Vigo só aparece a figura do Cristo sobre unha cruz lisa rematada tamén en tres extremos florenzados.
A figura de Cristo aparece con cratro cravos, cos brazos en horizontal e as pernas flexionadas. A fasquía xeral é pouco elaborada e matizada. Salienta de toda ela a cabeza, na que se debuxa algo máis o cabelo e o rostro.
Significar en todo caso que o corpo do crucificado só estea fixado á cruz polas mans, os pés e pola zona lumbar. O torso sobresae da pedra cunha inclinación cara a adiante e a flexión da pernas, así como as propias pernas están esculpidas de forma individualizada.
Daniel R. Castelao foi un dos primeiros e mellores investigadores dos nosos cruceiros dedicando un apartado especial a estes cruceiros de capela. Dende este punto de vista, foi moi acertado colocar ao comezo da avenida que leva o seu nome un exemplo dun dos máis fermosos exemplares de cruceiros que temos no noso país, con referencia explícita no fuste ao seu libro “As cruces de pedra na Galiza”.
É unha mágoa que non apareza a correspondente información ao pé deste cruceiro tanto sobre a súa autoría (erro imperdoábel nunha obra moderna, cando tanto lamentamos non coñecermos a autoría da maioría dos cruceiros galegos da antigüidade), como sobre a tipoloxía e características deste cruceiros de capela.
En Vigo existe outro exemplar de cruceiro de capela. Está situado na praia da Fontaíña en Coruxo, sobre o mar.
Galipedia, “Cruceiro de capela”
OrixeOs exemplares históricos datados abranguen os séculos XVI, XVII e XVIII.
A maioría corresponden ao século XVII.
Hai discrepancias en canto á orixe desta tipoloxía de cruceiros de capela.
Unha teoría afirma que a súa orixe hai que buscala nos cruceiros góticos, tomando como referencia o voluminoso capitel que os caracterizaba con imaxes decorando as súas catro caras.
Outra das teorías fala da influencia das ordes mendicantes, moi devotas da figura da Virxe, especialmente a orde franciscana, presente en moitos destes cruceiros e tamén neste exemplar que temos en Vigo.
Por outra banda, algúns destes cruceiros presentan a advocación á Virxe de Loreto, de influencia italiana e que se tomou como protectora contra as incursións piratas nas nosas costas. Esta advocación mariana fixo pensar polo tanto nunha orixe destes cruceiros vencellados a esta protección específica. Mais hai autores que discrepan sobre esta orixe xa que advocación italiana desta santa remóntase ao ano 1587 e algúns destes cruceiros da nosa terra son máis antigos ca a data de inicio desta advocación nacida en Italia.
Non deixa de haber tamén quen os vencella cos rollos ou picotas existentes por España, tamén presentes en Portugal baixo o nome de Pelourinhos.
.JPG "cruz")
Á parte das teorías sobre a súa orixe tamén se recolleron prácticas propiciatorias para a protección dos pescadores contra as inclemencias do mar. Cando se desexa o feliz regreso dos mariñeiros, ben dunha longa travesía ou dunha xeira de galerna, os familiares viran a imaxe mariana do interior do fornelo cara ao lugar por onde ha de vir o barco que trae os seus seres queridos.
Outras prácticas que se vinculan a estes cruceiros son as realizadas por mulleres na procura da propiciación do amor, depositando flores ao seu carón, ou deixando trenzas do cabelo, segundo recolle o propio Castelao. Outro tipo de prácticas procuran o bo parto atando unha peza de roupa da parturiente ao cruceiro que non será retirado ata o seu propicio desenlace. Tamén se emprega nalgúns destes cruceiros a práctica de facer un lazo vexetal no cruceiro cando se quere recuperar un obxecto ou animal extraviado.
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit, e despois > Menú Herramientas>Conversor de paquetes).
LocalizaciónDentro do cemiterio de Bouzas, na praza central que se abre no seu interior, ocupa o lugar central fronte á pequena capela alí situada.
Base: plataforma de dous chanzos de forma hexagonal. O pedestal é cúbico con todo o borde superior biselado. Non presenta ningunha inscrición.
Varal: o primeiro tramo inferior é cúbico; despois continúa biselado nas catro esquinas, debuxando oito caras en total ata a parte superior.
Capitel: fermosa ornamentación a catro caras formada por oito elementos vexetais rematados en folla picuda rodeando todo o capitel. Sobre a folla central de cada cara aparece unha cabeza de anxelote. Sobre as outras catro follas aparecen catro remates en volutas sobre as que se sustentan as esquinas da base da cruz.
Cruz: a base non presenta arestas rectas senón en forma curva cóncava. A cruz é de fasquía lisa e cuadrangular.
Crucifixión: figura de Cristo con tres cravos, completamente pegada á cruz, só coas pernas flexionadas. Os brazos están en posición horizontal.
O rostro do crucificado está ben elaborado acentuando especialmente o seu cabelo e a barba. A cabeza está lixeiramente inclinada cara á dereita e cos ollos cerrados.
O torso acentúa na pedra o debuxo das costelas. Un lixeiro pano envolve a súa cintura, rematado nun lazo lateral ben elaborado. As pernas, flexionadas, rematan unha sobre a outra nos pés atravesados por un único cravo.
A Piedade: Representa á Virxe con Cristo morto sobre o seu colo. A figura da Nai aparece envolveita completamente nun gran manto que por veces adquire unhas especiais proporcións ao redor dos seus brazos, acentuando tamén os pregamentos na parte inferior do seu corpo. Baixo os seus pés hai unha cabeza de querubín.
As súas mans están entrelazadas perante o peito e o rostro inclinado cara á dereita salientando una profunda expresión de dor nos seus detalles.
A figura de Cristo xacente é de proporcións máis pequenas ca o corpo da súa Nai. Xa Castelao na súa obra “As cruces de pedra na Galiza” chamaba a atención sobre esta caracterización dos nosos canteiros sentenciando que esa estraña desproporción podía indicar que no colo das nais todos os fillos son coma nenos pequenos. A figura de Cristo presenta unha curiosa disposición, matizando uns trazos corporais acentuados polos ángulos rectos e o xogo de horizontalidade e verticalidade : cabeza, torso e coxas das pernas formando unha liña recta ríxida sobre as pernas da Nai, e os brazos e parte inferior das pernas en caída vertical perfectamente angulada con respecto ao resto do corpo.
Estado de conservaciónTanto polo lugar en que se encontra, como pola contorna que o contextualiza a conservación é boa. Coma na maioría das esculturas deste tipo que están á intemperie, aprécianse os típicos liques ue saltean distintos lugares deste cruceiro.
Este cruceiro aparece ben contextualizado no lugar en que se atopa, a praza central dun cemiterio, con capela ao seu carón e rematado o conxunto cunha ménsula de pedra de apoio de cadaleitos tan característico de moitos lugares.
É unha mágoa que non apareza unha mínima información ao carón deste conxunto escultural sobre a súa fábrica, datación e características salientábeis.
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit, e despois > Menú Herramientas>Conversor de paquetes).
LocalizaciónEstá situado na encrucillada da rúa de Cacheno coa rúa Xesteira. Para chegardes a el, dende o centro da cidade, podedes saír cara a Beade á altura do seminario maior, pola vía de servizo e iredes directo ao cruceiro.
Trátase dun cruceiro de finais do s. XVIII, concretamente de 1782. É un dos máis monumentais e fermosos que temos en Vigo.
Basa: plataforma de tres chanzos de forma cadrada. Pedestal cúbico con metade inferior cadrada e metade superior nacelada. Nesta concavidade, ao longo das catro caras, está a inscrición que nos indica a data e a persoa que o mandou construír.
Inscrición: «MANDO FAZ / ER FRCO ANO / FRS PATIÑO / AÑO D 1782».
Este pedestal remata na parte superior cun relevo circular de cubrición, a modo de tampa sobre a que se levanta o varal.
Varal: redondo e liso, mais fermosamente ornamentado cunha enorme serpe que se entrelaza verticalmente abrazando o varal enteiro. A cola desta serpe remata en tres puntas, a modo de pouta. A cabeza, na parte inferior do varal, leva na boca algo de difícil precisión, que se interpreta normalmente como a mazá da tentación.
Capitel: ten unha fermosa ornamentación composta por elementos florais envolvendo toda a súa base e as habituais volutas nos cantos superiores. En cada unha das caras están representados os símbolos da paixón. Coroa de espiñas baixo a figura da Virxe; caveira e ósos cruzados baixo a figura de Xesús; esqueira e tenaces nun lateral; martelo e cravos no outro lateral.
Cruz:completamente lisa e de forma cuadrangular.
Crucifixión: figura pouco desenvolvida na súa elavoración, cos brazos horizontais e minimamente resaltada con respecto á cruz. Destaca o rostro de Xesús, expresivo, ben perfilado e con barba circundando a parte inferior da cara. As pernas, inda que están flexionadas, non se separan da pedra.
A Piedade: Aínda que tampouco presenta unha elavoración que saliente especialmente, a Virxe aparece toda envolta nun gran manto que cobre os numerosos pregamentos da súa roupa. O seu rostro adopta unha expresión que non reflicte o dramatismo doutros cruceiros, senón unha severa serenidade dende uns enormes ollos que fitan ao lonxe coas mans entrelazadas no peito. A súa voluminosa figura rememóranos as palabras de Castelao no seu libro As cruces de pedra na Galiza, nas que salientaba o tamaño máis pequeno da figura de Cristo con respecto á voluminosidade da Virxe, tanto en corpo coma en manto, dicindo que no colo das nais todos os fillos son pequenos. O Cristo xacente sobre o seu colo adopta o rictus característico desta escena.
Aos pés desta figura observamos unha cabeza de querubín alado, cunha expresión de rostro e ollos semellantes aos da propia imaxe da Virxe.
Estado de conservaciónNa actualidade é bo, pero hai que significar que se atopa no medio dun cruzamento de varias estradas, o que o pon en risco de ser derrubado por calquera vehículo, como sucede con tantos outros (aquí en Vigo temos o exemplo do marabilloso cruceiro de Sárdoma). Carece de calquera protección física que o defenda da circulación de coches e camións.
Por outra parte, a contorna está bastante afeada pola proliferación dunha caótica rede de cables aéreos que o arrodean. Tampouco ten ningunha sinalización nin comentario en cartel ou panel.
Accedede a unha galería de imaxes desta fermosa obra de arte da nosa devoción popular.
Tamén podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit, e despois > Menú Herramientas>Conversor de paquetes).
LocalizaciónEn pleno barrio histórico da vila de Bouzas, na rúa Cruceiro Vello, está situado este fermoso exemplar que dá nome á rúa en que se atopa. Mesmo se recollen referencias bibliográficas de que a propia vila de Bouzas naceu ao redor deste cruceiro.
Basa: plataforma de tres chanzos de forma cadrada. Pedestal cúbico con metade inferior cadrada e metade superior nacelada. Ao longo das catro caras, está a inscrición que nos indica a data e a persoa que o mandou construír.
Inscrición: “A DEVOCION DE / MANUEL GARAMAL / SU MUGER Mª. ANT. TRONCOSO / AÑO DE 1802”
Varal: na súa parte inferior, o varal ten forma cadrada, mais o resto do fuste é cilíndrico. Non presenta decoración ningunha.
Capitel: ten forma cilíndrica, continuando o varal, do que se separa mediante dous aneis pétreos superpostos. Ao redor do capitel desenvólvese unha fermosa ornamentación composta por elementos florais coas características catro volutas nos cantos superiores, rompendo a circularidade e servindo de continuidade para a base cadrada sobre a que vai a cruz. Esta base cuadrangular ten os lados cóncavos e as arestas pronunciadas sobre as volutas. Entre elas, e aproveitando a concavidade de cada lado, están representados tres bustos de querubíns e unha caveira baixo os pés do crucificado.
Cruz: ten forma redonda, imitando a madeira mediante prominencias e nodosidades características dos toros de árbore. Na parte superior presenta un INRI con forma de pergameo envolvente.
Crucifixión: aínda que o crucificado non é dunha elaborada mestría, si presenta elementos que o fan significativo na súa fasquía. A figura só está apegado á cruz nas mans, o manto da cintura e os pés superpostos baixo un só cravo. O resto do corpo sobresae da cruz, outorgando unha apreciábel sensación de tensión na disposición das posturas corporais. Isto contrasta coa serena e apagada expresión do seu rostro inclinado. Aínda que os brazos rematan nunha mans pouco traballadas, o resto do corpo mostra unha robustez que se acentúa coa textura do propio granito.
Reverso: represéntase unha coroación da Virxe. A figura de María aparece erguida, en posición orante, envolta nun voluminoso manto sobre un vestido longo. Os seus pés tripan a figura do maligno, que aparece baixo a forma de serpe cunha prominente cabeza con carácteres humanos e ofídicos á vez. Baixo esta figura, destaca a característica media lúa de grandes proporcións. A parte máis interesante está na zona superior da imaxe: dous anxos coroan a María nunha espléndida composición artística. As dúas pequenas figuras anxélicas están apoiadas sobre os brazos da cruz, portan ás no lombo e sosteñen coas mans unha gran coroa con remate superior elevado, que depositan sobre a súa cabeza. As miradas das tres imaxes diríxense á fronte e expresan unha gran serenidade e mesmo ledicia.
Estado de conservaciónDespois da restauración a que someteron a este cruceiro no ano 2010, a imaxe que ofrece é moi boa, xunto co conxunto da rúa que tamén foi rehabilitada na mesma intervención.
Os barrios históricos das nosas cidades é necesario atendelos permanentemente para a súa conservación e melloramento. Intervencións coma a da rúa do Cruceiro Vello son de eloxiar e fomentar noutros lugares.
Vigo conta cun importante conxunto histórico tanto no centro da cidade coma na vila de Bouzas. Rehabilitalos para a súa posta en valor leva o seu tempo e investimento logo da desidia de tantos anos e tantos gobernos. Foi un tempo perdido de oportunidades económicas coa incorporación á Unión Europea que quizais non se volva repetir. Mais agora toca actuar con rigor e planificación, priorizando e marcando unha axenda de intervencións que dean os seus froitos pouco a pouco.
Algún día teremos visitas autoguiadas polos noso barrios históricos que nos abrirán os ollos á riqueza monumental que nos arrodea e que ata o de agora aínda pertence a unha segunda división de xogo na nosa sociedade.
Hidalgo Cuñarro, “Los cruceiros de Bouzas”, en Vigoetnográfico
PXOM do Concello de Vigo, Catálogo de elementos, Tomo VI.
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit, e despois > Menú Herramientas>Conversor de paquetes).
No adro da igrexa de Valadares atopamos esta xoia da arte popular relixiosa de Vigo.
Dende este adro domínase unha ampla perspectiva da parroquia de Valadares coa cidade ao fondo, dada a súa posición elevada con respecto ao núcleo principal da parroquia.
O cruceiro forma conxunto coa igrexa, o cemiterio e o espléndido adro que o arrodea.
Ao lado do adro tamén se atopa o Baile Vello, antigo edificio recuperado para o lecer e celebracións da parroquia.
Descrición
O cruceiro conforma un conxunto con outras dúas cruces máis pequenas, constituíndo estes tres elementos o único “Calvario” existente no concello. Os Calvarios son conxuntos de tres cruces que representan a escena a crucifixión, con Xesús arrodeado dos outros dous condenados. Nestes caso as cruces acompañantes están exentas de figuracións. No noso país existen numerosos exemplos destas composicións escénicas, algunhas de especial fermosura, coma a do concello ourensán de Beade.
Datación: este é un dos datos máis salientábeis, xa que na base lemos a seguinte inscrición: “ANO 1664”.
Esta data converte o cruceiro de Valadares nun dos máis antigos de Vigo. Anteriores a el temos constancia epigráfica dos cruceiros do adro de Coruxo (1631) e o cruceiro da Costa en Castrelos (1641).
Seguramente existen outros tamén anteriores, mais faltan inscricións ou datos que os sitúen cronoloxicamente. Este é un importante traballo que algunhas das fontes documentais históricas poden axudar a desvelar.
Cruces acompañantes: son de escasa altura, lisas e sen decoración figurativa. Presentan como ornamentación a apreciar a forma hexagonal dos fustes e brazos das dúas cruces, co mantemento das caras dos extremos dos brazos e da cabeceira da cruz con forma cadrada.
Cruz principal
base: presenta un chanzo cuadrangular no que vai encastada a base que sostén o fuste do cruceiro. Esta base ten unha forma piramidal coas caras lisas e a inscrición arriba sinalada.
Fuste: cuadrangular na parte inferior e hexagonal no resto do varal. Non presenta decoración ningunha.
Capitel: a base adáptase á forma hexagonal do fuste. A continuación adopta forma cuadrangular para rematar cun aro circundante redondo. A decoración nas catro caras está composta por dúas liñas sinuosas lobuladas enfrontadas.
Cruz: lisa e de fasquía semellante ás cruces acompañantes: varal e brazos hexagonais con extremos rematados con forma cuadrangular.
Frontal: figura da crucifixión. Forma algo tosca, con pouca elaboración. A cabeza ladeada cos ollos pechados, con barba e cabelo longo con coroa de espiñas. Os brazos son un tanto desproporcionados e sen demasiada elaboración. As costelas marcadas no torso, con algunha marca máis que acentúa parte da musculatura. Todo o corpo está apegado á pedra, sen destaque artístico, agás na altura dos xeonllos, que sobresaen co efecto da flexión.
Envés: fermosísima Piedade con detallada elaboración. Un gran traballo de luz en cada pregamento do manto da Virxe, quen, nunha actitude piadosa, sostén o corpo do seu fillo morto no colo. Hai que salientar a desproporción entre o tamaña das dúas figuras desta escena: a Virxe é moito máis grande ca Xesús; de feito, Cristo semella o corpo dun neno pequeno no regazo da súa nai. Tal como Castelao apuntaba no seu libro As cruces de pedra na Galiza, os canteiros parecen diminuír o tamaño do fillo porque no colo das nosas nais todos parecemos pequenos. Chama a atención a diferenza tan grande de elaboración entre a figura da Virxe neste envés da cruz e a do crucificado na parte frontal. Isto sumado ao empequenecemento da figura de Xesús xacente no colo da nai, fai que a figura que realmente destaca neste conxunto é a da Virxe.
Estado de conservación
O estado de conservación xeral é bo. Está ben contextualizado e conserva a orixinalidade do conxunto que forma o Calvario. A pedra presenta un aspecto limpo e coidado.
A alteración máis salientábel sobre o conxunto é a agresión visual de tanto cable ao redor do cruceiro.
Valoración final
este adro de Valadares é un punto de referencia de patrimonio artístico da parroquia; polo tanto, o coidado coa contorna deste lugar debe ser especial.
Sobran varios elementos que provocan unha evidente agresión visual sobre o lugar, como son os letreiros en mal estado, os postes, o cableado…
Tamén falta unha sinalización adecuada que contextualice a singularidade deste Calvario, así como a súa antigüidade dentro do concello e que recolla a historia ou as tradicións que se existan ao redor deste cruceiro.
Este é un compromiso de todas as entidades implicadas na súa conservación e posta en valor: tanto a igrexa, coma os colectivos sociais da parroquia, así como as administracións correspondentes.
Podedes acceder a unha galería máis completa de fotos.
Navegadores GPS
Tamén podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit, e despois > Menú Herramientas>Conversor de paquetes).
Cruceiro do adro de Lavadores
Atopámolo no recinto do adro da igrexa de Lavadores, apegado á esquina dereita da fachada do templo. Orixinalmente a cruz estaba noutro cruceiro situado no Calvario. Posteriormente foi reaproveitada e colocada neste novo cruceiro.
No seu artigo «O nacemento dun barrio: O Calvario (Lavadores) 1900-1940», Juan Miguel González, do Instituto de Estudios Vigueses afirma que ata 1910 estivo na rúa do Cristo do Calvario e que foi trasladado para este adro en 1910.
Descrición
A simple vista decatámonos de que a cruz é máis antiga ca o fuste e a base.
O cruceiro está apegado á parede da igrexa. Presenta a curiosidade de que tanto a base coma o fuste presentan só a metade.
Por diante da esquina da igrexa dispúxose unha estreita parede pétrea a modo de frontón, con remate semicircular na parte superior, contra o que está apegado o cruceiro.
Base: circular de dous chanzos. Neste caso é semicircular ao estar apegada contra a parede da igrexa.
Fuste: semicilíndrico, liso, con base semicilíndrica con decoración lisa baquetoneada.
Capitel. Semicircular con catro ornamentacións de distinta circunferencia. Maior circunferencia na parte superior; menor circunferencia na inferior.
Cruceiro do adro da igrexa de Lavadores. Detalle.
Cruz: base con saíntes nas esquinas con volutas, das que só conserva as dúas anteriores. Cristo: máis traballado na parte inferior do corpo ca na superior. Brazos horizontais e torso con certo esquematismo. Rostro de expresividade serena, moribunda, lixeiramente inclinada cara á dereita, coa barba apuntada. As pernas e os pés están máis elaborados, tanto no volume coma no detalle. A datación desta cruz é imprecisa.
Estado de conservación
Consérvase en bo estado. Obsérvase unha necesidade de limpeza na parte superior da cruz que impidan as agresións por liques tan comúns nas pedras destas figuras.
Valoración final
Hai bastantes imprecisións arredor deste cruceiro.
Cómpre coñecer máis datos sobre a súa tradición: onde estaba situado con anterioridade o orixinal; que tradicións conservaba ou se recordan; circunstancias e motivo que levou a erixilo neste sitio en lugar de deixalo no seu lugar orixinal, xa que conserva memoria de procesións ata o enclave orixinal. Este tipo de procesións dende a igrexa ata un cruceiro das proximidades ao redor do cal dá a volta a procesión son habituais no noso país.
Falta este tipo de recollida de campo entre as persoas de máis idade da parroquia e a súa presentación nos correspondentes carteis informativos.
Máis información:
Hidalgo Cuñarro, Los cruceiros de Matamá y Lavadores, en Vigoetnográfico.
Podes ver aquí unha relacións máis completa de fotos.
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit > Menú Herramientas>Conversor de paquetes)
Situación: este cruceiro está situado ao carón da fermosa igrexa neoclásica de Santa Mariña de Cabral, dentro do cemiterio vello. Tanto o propio lugar en que se asenta a igrexa, cunhas incríbeis vistas sobor da cidade de Vigo, dende o seu amplo adro, con toda a inmensidade da ría e as Cíes ao fondo, coma o sabor antigo do cemiterio en que se atopa o cruceiro, cun delicado camposanto de tumbas infantís na terra á súa beira, fan deste conxunto un lugar de obrigada referencia para calquera visitante.
Descrición: este cruceiro data do ano 1908. Ten ao seu pé un mesado para pousar os cadaleitos antes do seu soterramento.
Base: ten forma cuadrangular e consta de tres chanzos sobre os que se ergue a base do fuste do cruceiro. Nesta base do arranque do fuste podemos ler a seguinte inscrición: “A DEVOCI / ON DE O / RENCIO / CASTRO / EN 1908”.
Fuste: é dunha fermosa fasquía. Ten un arranque cilíndrico con decoración de aros nun primeiro trama. A continuación a forma cilíndrica vai estriada en vertical en dúas combinacións distintas.
Capitel: vai sobre unha base cilíndrica cun aro sobresaínte superior. O capitel está adornado a catro caras con follas nervadas, rematando na parte superior con volutas nas esquinas.
Cruz:. A cruz ten forma redonda imitando a madeira. Só está decorada por un lado coa representación do crucificado.
Cristo: é o máis destacábel de todo o cruceiro e chama a atención pola composición figurativa, o naturalismo e a mestría artística. Os volumes están perfectamente destacados e a figura no seu conxunto apenas conecta en catro puntos coa cruz. Este conxunto expresa un gran dramatismo, conseguido tanto polo xogo de volumes, contorsión corporal, volume e movemento das roupaxes, a escenografía representada, ou a comunicación non verbal pero si visual entre a figura de Xesús e o anxo que dispón o cáliz para recoller o seu sangue. Este anxo apóiase lateralmente na roupaxe de Cristo e porta na súa man un gran cáliz.
Estado de conservación: o principal inimigo que ten este cruceiro é o lique que o recobre en moitas das dúas zonas máis agochadas do sol.
Valoración final: Os nosos cruceiros precisan dunha planificación de intervención integral que garanta a súa limpeza, conservación e posta en valor social. É curioso que todos os anos, de xeito sistemático, dende o concello se revisen e decoten as árbores das rúas, por exemplo, e en cambio non se acometa unha intervención de conservación no noso patrimonio etnográfico.
Accedede a unha relación máis completa de fotos.
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit, e despois > Menú Herramientas>Conversor de paquetes).
LocalizaciónEste cruceiro está situado no cruzamento entre a estrada de Camposancos e o Camiño do Abade, moi preto da igrexa románica de Coruxo.
Base: simple e de forma cuadrangular. Sen inscrición ningunha. De novo os anónimos canteiros que non asinan as súas obras.
Fuste: octogonal e liso, sen ningunha decoración.
Capitel: simple e cuadrangular. Apenas un recanteo na súa parte inferior.
Cruz: a única parte destacable do conxunto. Presenta unha Crucifixión e unha Paixón. A cruz propiamente imita a madeira con formar redondeadas e nodosidades.
Crucifixión: é unha figura pouco elaborada, con escaso naturalismo e un resalte volumétrico no que só as pernas se separan da pedra de base. O rostro sen destacábel expresividade, así como os matrices fisiolóxicos da figura.
Paixón: a figura destacada é a da Virxe, aínda así sen demasiados matices. A roupaxe é volumétrica e envolvente, mais sen elaboración artística. As mans están algo desproporcionadas respecto do natural. Tampouco a figura do Cristo xacente está proporcionada con respecto á da nai. É bastante máis pequena, cumprindo aquela máxima que xa
Castelao nos deixara na que afirmaba que en moitos casos se representa máis pequena porque todos somos nenos no colo das nosas nais. Aos pés da Virxe hai, como é común en moitos cruceiros, unha cabeza de anxo, coma se a Virxe estivese suspendida no ar, sen ningún outro apoio que a cabeza do anxo que a sostén.
A contorna na que está situado deixa que desexar para destacar a súa presenza, sobre todo debido á maior importancia que se lle deu á concesión da colocación dun valado publicitario ao seu carón; un enorme valado publicitario ao carón dun elemento do noso patrimonio cultural.
A destacar positivamente, a pequena zona verde na que está, xunto co cadeado de protección que hai ao seu arredor, un cadeado que faría moita máis falta noutros cruceiros moito máis expostos aos vehículos ca este. Parabéns para quen o fixo e agardemos que a administración local tome nota para a protección doutros que están en moito maior perigo.
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit > Menú Herramientas>Conversor de paquetes)
LocalizaciónEsta xoia dos cruceiros vigueses está situado no centro da parroquia, nun lugar de paso bastante estreito para os vehículos. Quizais retrotraéndonos moitos anos atrás, a situación deste cruceiro sería moi axeitada; mais hoxe en día presenta dúas fachadas moi diferenciadas en canto a adecuación do lugar. Por unha parte, o conxunto arquitectónico fronte ao que se atopa é moi fermoso; mais pola outra cara, está demasiado próximo ao paso de continuo tráfico, demasiado arrimado, que xa provocou o seu derrubamento e posterior restauración.
Podemos observar que tamén lle colocaron ao seu pé uns boloardos defensivos –menos mal, porque outros cruceiro con máis periga ca este non teñen nada; p.e. cruceiro de Alcabre-; mais se observamos con detemento, decatámonos de que dous deles xa foron “tocados”.
Tampouco é acertada a sinalización de tráfico que lle colocaron mesmo ao carón. Respectando a necesaria existencia de sinais, tamén é necesario respectar a adecuación ao patrimonio histórico que existe ao seu carón.
A simple vista destaca o conxunto da súa construción e a policromía que conserva. Esta policromía está presente no capitel, o manto azul e negro da Virxe, o manto avermellado dunha das figuras do varal e a cor rosada da pel nas imaxes principais.
A base está formada por catro chanzos cuadrangulares; a última pedra que coroa a base ten unha inscrición nunha das súas caras.
O fuste é octogonal con dúas figuras, unha a cada cara, sobre cadansúa peaña.
O capitel tamén está policromado e presenta unha forma clásica, propia de finais do barroco, na que destacan catro volutas sobre base redonda. As volutas serven á súa vez de soporte a unha pequena plataforma pétrea cadrada que serve de soporte da cruz.
A cruz ten as dúas representacións características: a crucifixión e a Piedade. As dúas figuracións están policromadas e ofrecen un destacado naturalismo.
O Cristo crucificado destaca menos ca a Piedade, aínda que busca expresar un manifesto naturalismo a través da expresión do rostro e a acentuación da anatomía. Con todo, a elaboración da figura no seu conxunto ten máis trazos que revelan unha certa insuficiencia naturalista, xa que a figura non sobresae da cruz, senón que aínda está apegada a ela.
A Piedade destaca pola súa voluminosidade e colorismo. A súa vestimenta está dividida en varias cores: azul, negro e gris. O seu rostro, ao igual ca o manto, tamén é voluminoso e non revela unha muller nova, senón unha nai con todo o sufrimento dun fillo morto no seu colo. Unha figura xacente de Cristo que, como sucede noutras representacións, é dun tamaña menor ca o da nai. De feito, a figura de Xesús xacente apenas destaca, mesmo en elaboración, ao lado do trabalo que presenta a da Virxe.
Aquí tendes unha relación máis detallada de imaxes.
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit > Menú Herramientas>Conversor de paquetes)
Está situado no adro da igrexa románica de Coruxo, á beira da 
Polo outro lado aparece outra inscrición con outra data diferente e distante no tempo: “FUE TRASLADADO PULIDO Y PINTADO EN JUNIO DE 1853”. Tamén nesta inscrición observamos outro dato curioso: do mesmo xeito que máis de douscentos anos antes fora gravado co motivo e data de construción, agora é novamente gravado con indicación das operacións realizadas sobre el e a data en que se fixo. Foi pulido, douscentos vinte e dous anos despois da súa construción; o que denota que tras dous séculos á intemperie anovóuselle a cara da pedra para devolverlle a fermosura orixinal da pedra (ata a actualidade pasou un século e medio máis e agora está pedindo un pulido a berros; está completamente cheo de carriza). Tamén se nos indica na inscrición que foi pintado. Aínda se conservan por Galicia moitos cruceiros pintados, outros co restos de policromía; mais na maioría dos casos xa se deixou de facer esta práctica.
O fuste é liso e hexagonal e lévanos ata un capitel con base de colar, decorado nas catro caras, rematado en volutas nos recantos da parte superior.
A cruz ten dúas figuracións clásicas: un Cristo crucificado e unha Piedade. A cruz está bastante ben realizada, con imitación á madeira e trazo irregular e tosco. O Cristo non está moi elaborado; acentúa certas fasquías dos seu corpo cun certo xogo volumétrico, mais en xeral está bastante apegado á pedra. A Piedade é o máis fermoso da figuración. Unha Virxe en pedra de principios do século XVII, na que os nosos canteiros verteron a súa visión da nai de Xesús coma unha muller galega daquel tempo. O seu fillo completamente inerte no seu colo, mesmo cun tamaño inferior ao da súa nai, quizais porque como dicía Castelao, no colo das nosas nais todos somos coma nenos pequenos para elas. Aos pés da Virxe está representada a cabeza dun pequeno anxelote con dúas ás sobresaíndo aos lados.
Este cruceiro conserva tamén unha tradición. Foi lugar de parada de procesións e enterros, con lectura de responsos. Por outra parte chegou ata nós a lenda de que un santo ou un crego, segundo as versións, enterrou un tesouro debaixo del, mais ninguén foi quen por agora de dar con el.
Podedes ver máis fotos neste enlace.
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit > Menú Herramientas>Conversor de paquetes)
Localización
Esta situado no adro entre a igrexa románica de Castrelos e a casa parroquial. Os tres elementos conforman un conxunto en fermosa e estreita relación. Mágoa o cableado aéreo que pasa ao seu carón, así coma o que está apegado pola fachada da casa, afeando mesmo un escudo que colga da parte superior da parede. Un mal endémico da nosa época que nin a igrexa nin a administración teñen a sensibilidade de eliminar.
Descrición
A base está formada por catro chanzos cuadrangulares que salvan o desnivel do terreo. Esta elevación da base vaille proporcionar, xa dende o chan, unha gran proxección de altura ao cruceiro no seu conxunto. Sobre estes chanzos disponse a base propiamente dita do varal do cruceiro. Esta base ten unha inscrición coa data da súa construción: “1880”.
O fuste tamén é cadrado, sen decoración. Remata nun capitel que, en cambio, está decorado con catro rostros humanos masculinos e femininos, separados nas esquinas por catro formas foliadas rematadas en volutas na parte superior. Esta feitura dálle á base da cruz unha fermosa forma cuadrangular coas esquinas pronunciadas cara a fóra e cóncavas cara ao interior.
A cruz presenta unha crucifixión no anverso e unha figura da Virxe soa no reverso. O Cristo ten unha elaboración pouco traballada en expresividade artística. Apenas apunta un certo naturalismo, mais do que destaca a flexión das pernas con algún elemento da túnica que cobre a súa cintura. O resto do corpo está apegado á pedra da cruz, mesmo cos brazos completamente estendidos, sen o naturalismo que expresan outras cruces deste tipo.
A virxe presenta unha características en semellanza co que vimos de dicir do Cristo. Está completamente apegada á pedra, con pouca volumetría e naturalismo. Cabe sinalar en todo caso o moldeado dos pregamentos verticais da súa roupaxe, xunto coa serenidade da súa expresión.
Navegadores GPS
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit > Menú Herramientas>Conversor de paquetes)
LocalizaciónEste cruceiro está situado diante da entrada principal da igrexa románica de Coruxo, na estrada de Camposancos.
Basa cadrada de tres chanzos.
Varal redondo, monolítico, cun adorno anelado ao seu redor a metade de altura. Remata cun capitel tamén redondo sobre o que se apoia a cruz.
A cruz presenta dúas iconografías clásicas: un Cristo crucificado e unha Piedade. Unha composición pouco elaborada e escasamente salientable.
O Cristo está toscamente tallado, sen desenvolvemento volumétrico, nin expreso naturalismo. Non se atende á representación estética, senón máis ben á puramente funcional.
A Piedade é dunha representación aínda máis tosca ca o Cristo. Mesmo a figura do fillo morto parece máis un moneco ca un corpo xacente. Salienta neste sentido o escaso tamaño da figura de Cristo con respecto á da Virxe. A elaboración das figuras carece de calquera elemento resaltable; en todo caso, mencionar o pequeno rostro de anxelote que hai aos pés da Virxe.
Podedes ver neste enlace máis fotos.
Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit > Menú Herramientas>Conversor de paquetes)
LocalizaciónAtópase no cruzamento da Castaña e do Freixeiro, ao lado da avenida de Europa, á altura do colexio Amor de Dios. É un fermoso cruceiro de encrucillada, erguido sobre tres gradas de forma octogonal, que embelecen aínda máis o lugar de cruzamentos de rúas no que se encontra, conferíndolle unha maior sensación de redondez á rotonda que de seu establece o cruceiro entre o paso continuado de vehículos.
A columna é cilíndrica e lisa, distinguíndose do clásico aspecto poligonal da maioría dos cruceiros. O aspecto de redondez que lle dan as gradas vese reforzado polo fuste completamente redondo do cruceiro, producíndose un harmonioso efecto visual entre estes dous elementos.
O capitel é composto: volutas e imaxes de anxelotes, anelado na parte inferior e con base cadrada como remate superior O cruceiro ten unha crucifixión no anverso e unha Piedade no reverso. O Cristo non presenta unha desenvolvida elaboración. Non se representa co contorsionismo e separación que se observa noutros sobresalientes exemplares do noso concello; aínda así, transmite unha equilibrada sensación de serenidade.
A Piedade amósanos unha Virxe envolveita nun gran manto que lle dá un pronunciado volume, sostén no seu colo a figura xacente de Xesús. Chama a atención o tamaño máis pequeno da figura do fillo no colo da nai. Tamén é de salientar a desproporción dos brazos e mans, principalmente nas mans da Virxe sostendo o seu fillo.
A impresión que dá unha peza de arte tan indefensa, facendo os labores de rotonda, sen protección ningunha, rodeada do tráfico tan intenso que se mova ao seu arredor é arrepiante. Este cruceiro está pedindo a berros de socorro que se lle coloque unha defensa ao seu redor para protexelo do desaforado tráfico que circula ao seu carón. Cada día que pasa estamos tentando o demo coa sorte desta piadosa construción popular. Cando o teñamos esnaquizado no chan, irrecuperable, insubstituíble, lamentaremos ou falaremos das medidas que se puideron ter adoptado?
Por outra parte, tamén se observa o paso do tempo de da agresión medioambiental. Está cuberto de carrizo e presenta algunha greta evidente (observade a base da cruz, sobre o capitel) que fan pensar nun rápido deterioro que podemos aventurar onde vai acabar. De feito, a dúas das esquinas da base da cruz, no capitel, xa lles falta un anaco de pedra co correspondente esnaquizamento da voluta. E que dicir dos cables que o rodean por todas as partes, mal endémico xa do noso patrimonio; cando aprenderemos a manter o respecto da distancia para a preservación da beleza destas obras de arte popular.
A visita á igrexa románica de bembrive, unha das tres existentes en Vigo, sérvenos tamén para admirar outro dos fermosísimos exemplares de cruceiro que temos no concello. Está situado no propio adro, a carón da fachada principal. (Fotos)
Ten como característica particular a carencia de varal ou fuste; a cruz atópase directamente apoiada sobre a base; unha base que ten forma de furna, o que nos fai mesmo pensar na posibilidade de que se tratase dalgún tipo de peto de ánimas.
É do último terzo do século XIX, do ano 1879 e destaca na súa fermosura polo detallado traballo de cada unha das súas figuras.
A cruz está traballada par dar a aparencia da madeira e o INRI está ben elaborado en pedra cun fermoso pregado en forma de pergameo.
O cristo é moi expresivo na súa agonía, salientando cada unha das costelas do seu peito, así como os pregamentos da súa roupa.
Polo reverso, unha clásica figura da Piedade, na que sobrancea o inmenso manto que arroupa a Virxe e o fascinante naturalismo da figura de Cristo morto nos seus brazos. Unha obra de arte na expresividade das formas e a escena
LocalizaciónOutra das marabillas da arte popular do s. XIX no concello. Este cruceiro está situado no adro da igrexa parroquial de Beade en perfecto estado de conservación logo dunha recente restauración.
Basa: plataforma de dous chanzos de forma cadrada, sen pedestal.
O varal é octogonal e achéganos a mirada ata unha cruz fermosamente ornamentada. Na parte inferior ten forma cúbica e nunha das súas caras podemos ler a seguinte Inscrición: “SE / TRASLA / DO AQUI / A 1830″.
Estado de conservaciónNa galería de fotos podemos comparar este cruceiro antes e despois dos traballos de limpeza a que foi sometido.
A conservación de todo este patrimonio etnográfico é moi necesaria para impedir o seu deterioro. Os liques, a polución, as agresións que sofren moitas veces van deteriorando e levando á desaparición estes exemplos centenarios da nosa arte popular.
Parabéns á parroquia de Beade por este esforzo de devolverlle a louzanía ao seu patrimonio cultural.
A igrexa de Beade é barroca, ao igual ca as de Comesaña, Matamá, Sárdoma, Valadares e Zamáns. Destaca principalmente a fachada sobre a ausencia ornamental do resto da igrexa no seu exterior. Ten dúas entradas de luz na fachada e remata cunha sólida maxestosa torre central de campanario, con reloxo. Presenta o característico fornelo coa figura do santo da advocación parroquial (Santo Estevo). No deixaremos de destacar o adro perfectamente conservado ao seu redor.
Un fermoso exemplar de cruceiro de 
PATRIMONIO CULTURAL DE VIGO
Para calquera consulta ou información: xosecounhago@gmail.com
Proxecto premiado por:
