Patrimonio cultural de Vigo

Bembrive

Devocionario do Sagrado Corazón de Xesús (Bembrive)

Arquivado en: Bembrive,Petos de ánimas — Xosé Couñago

Localización

(Ver en Google Maps)

Este devocionario está situado na rúa Baixada ao Castelo, concretamente no Torreiro da Parrocha. Hoxe en día este torreiro tradicional formado nunha encrucillada transformouse nunha rotonda de intersección de varios vieiros.
Podemos chegar ata este lugar dende o centro de Bembrive ou, máis directamente, dende o hospital do Meixoeiro.

Descrición

Exterior

A construción é de finais dos anos cincuenta e consta dunha fornela con remate superior abovedado.
Está integrada na parede exterior dun muro de feche dunha propiedade. Ten porta con cristal e forxados decorativos cruzando o van por detrás do vidro.
Na parte inferior atopamos unha rañura para a introdución de esmolas.

Interior

Recuberto con azulexo branco, posúe unha estatua de madeira representando o Sagrado Corazón de Xesús. Esta peza está rodeada de flores.

Estado de conservación

Está ben conservado e presenta flores e candeas que a xente da veciñanza segue depositando na actualidade.
Mágoa non ter ningún tipo de información sobre a súa orixe, características e tradición devocionaria. Isto é tanto máis importante canto que aínda viven algunhas das persoas que participaron na súa creación e posterior celebración ao longo de todos estes anos.

Valoración final

A imaxe foi doada por un matrimonio da parroquia de Bembrive. A partir dese momento a veciñanza decidiu erixir o pequeno templete e crear unha celebración anual ao redor da imaxe do Sagrado Corazón.
Durante o mes de xuño de cada ano (en datas variables) a veciñanza organiza unha romaría na contorna deste esmoleiro devocionario.
O máis característico desta romaría é a construción dun parapeto vexetal por diante da fornela, onde colocan a imaxe do Sagrado Corazón, toda ela acompañada de flores sobre teas brancas.
É tradición que durante todo o tempo que a imaxe permanece exposta no exterior baixo a cuberta vexetal, sempre hai unha persoa do lugar atendendo a imaxe, sen moverse do seu lado. Nas diferentes fotos que hai na galería de imaxes, cedidas por unha veciña do lugar, poden observarse estas cubertas vexetais.
Esta pequena festa, que normalmente dura dous días, conta cunha longa tradición e implantación que aparece normalmente recollida nos medios de comunicación locais.

Como curiosidade, chamamos a atención sobre os máis que probábeis ortóstatos de mámoas que amparan o muro dunha das propiedades deste torreiro. Na galería de imaxes que acompaña este artigo pode observarse con maior detalle este comentario.

Máis información

Galería de imaxes.

Ruta dos petos de ánimas de Vigo

Se queredes percorrer a Ruta dos petos de ánimas de Vigo no voso navegador de Google Maps, premede na ligazón anterior.

Cruceiro de Cacheno (Bembrive)

Arquivado en: Bembrive,Cruceiros — Xosé Couñago

Localización

Está situado na encrucillada da rúa de Cacheno coa rúa Xesteira. Para chegardes a el, dende o centro da cidade, podedes saír cara a Beade á altura do seminario maior, pola vía de servizo e iredes directo ao cruceiro.

Trátase dun cruceiro de finais do s. XVIII, concretamente de 1782. É un dos máis monumentais e fermosos que temos en Vigo.

Descrición

Basa: plataforma de tres chanzos de forma cadrada. Pedestal cúbico con metade inferior cadrada e metade superior nacelada. Nesta concavidade, ao longo das catro caras, está a inscrición que nos indica a data e a persoa que o mandou construír.

Inscrición: «MANDO FAZ / ER FRCO ANO / FRS PATIÑO / AÑO D 1782».

Este pedestal remata na parte superior cun relevo circular de cubrición, a modo de tampa sobre a que se levanta o varal.

Varal: redondo e liso, mais fermosamente ornamentado cunha enorme serpe que se entrelaza verticalmente abrazando o varal enteiro. A cola desta serpe remata en tres puntas, a modo de pouta. A cabeza, na parte inferior do varal, leva na boca algo de difícil precisión, que se interpreta normalmente como a mazá da tentación.

Capitel: ten unha fermosa ornamentación composta por elementos florais envolvendo toda a súa base e as habituais volutas nos cantos superiores. En cada unha das caras están representados os símbolos da paixón. Coroa de espiñas baixo a figura da Virxe; caveira e ósos cruzados baixo a figura de Xesús; esqueira e tenaces nun lateral; martelo e cravos no outro lateral.

Cruz:completamente lisa e de forma cuadrangular.

Crucifixión: figura pouco desenvolvida na súa elavoración, cos brazos horizontais e minimamente resaltada con respecto á cruz. Destaca o rostro de Xesús, expresivo, ben perfilado e con barba circundando a parte inferior da cara. As pernas, inda que están flexionadas, non se separan da pedra.

A Piedade: Aínda que tampouco presenta unha elavoración que saliente especialmente, a Virxe aparece toda envolta nun gran manto que cobre os numerosos pregamentos da súa roupa. O seu rostro adopta unha expresión que non reflicte o dramatismo doutros cruceiros, senón unha severa serenidade dende uns enormes ollos que fitan ao lonxe coas mans entrelazadas no peito. A súa voluminosa figura rememóranos as palabras de Castelao no seu libro As cruces de pedra na Galiza, nas que salientaba o tamaño máis pequeno da figura de Cristo con respecto á voluminosidade da Virxe, tanto en corpo coma en manto, dicindo que no colo das nais todos os fillos son pequenos. O Cristo xacente sobre o seu colo adopta o rictus característico desta escena.

Aos pés desta figura observamos unha cabeza de querubín alado, cunha expresión de rostro e ollos semellantes aos da propia imaxe da Virxe.

Estado de conservación

Na actualidade é bo, pero hai que significar que se atopa no medio dun cruzamento de varias estradas, o que o pon en risco de ser derrubado por calquera vehículo, como sucede con tantos outros (aquí en Vigo temos o exemplo do marabilloso cruceiro de Sárdoma). Carece de calquera protección física que o defenda da circulación de coches e camións.

Por outra parte, a contorna está bastante afeada pola proliferación dunha caótica rede de cables aéreos que o arrodean. Tampouco ten ningunha sinalización nin comentario en cartel ou panel.

Máis información

Accedede a unha galería de imaxes desta fermosa obra de arte da nosa devoción popular.

Navegadores GPS

Tamén podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.

(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit, e despois > Menú Herramientas>Conversor de paquetes).

Igrexa románica de Bembrive

Arquivado en: Bembrive,Igrexas,Románico — Xosé Couñago

Localización

A igrexa románica de Bembrive está situada mesmo no núcleo da parroquia . Chégase a ela con facilidade dende calquera punto do concello por estar preto da autovía Vigo – O Porriño.

Data de construción: Hai unha inscrición no interior do presbiterio, na parede setentrio­nal, en dúas ringleiras que di: “ARIAS : E : M : CC : XXIII ….. OBIIT RODERICUS …..”
“Arias, era 1223 (ano 1185), morreu Rodrigo…”

Tamén no muro setentrional da nave, no interior, ao longo dun perpiaño, hai un epígrafe con esta inscrición de data: «E : M : C C : L X I»
“Era milésima duocentésima sesaxésima prima = ano 1223″.

Ata hai pouco foi unha xoia románica con risco de agresións por falta da debida protección; mais hoxe en día, coa humanización da súa contorna, podemos gozar dunha igrexa na que soamente as decoración exteriores da fachada afean en ocasións a súa beleza.

Descrición

Estamos ante un románico de transición, con decoración historiada e vexetal, cuns entrelazados que percorren e están presentes en todas as fachadas do templo, como se tratase dun denominador común decorativo desta igrexa que non aparece nas outras dúas de Vigo (Coruxo e Castrelos).

Ábsida

Ten unha singular forma poligonal que chama a atención pola beleza da decoración que presenta. Esta forma poligonal é rara en Galicia e só existen outras 14 deste tipo (Aciveiro, Ancorados, Casteláns, Codeseda, Losón, Piñeiro e Tebra na nosa provincia; Hospital do Incio, Goo, Reimóndez e Reiriz na provincia de Lugo; Sar e Mens na provincia da Coruña, así como tamén na catedral de Compostela na capela chamada de san Bartolomeu).

Decoración da ábsida: observade as catro columnas entregas, de considerable dimensión, con decoración nalgunha delas con entrelazados na mesma base. Os capiteis: dous deles están decorados con motivos vexetais habituais (follas en espiral e follas con pomas); outro deles ten un fermoso traballo de grosos e perfectamente conservados entrelazados que salienta polo efecto de envolvemento ao redor de todo o capitel, exemplos deste tipo haino repartido por diferentes igrexas galegas, por exemplo Gargantáns. No capitel central destaca unha figura humana cun animal cuadrúpede a cada lado; a figura humana parece estar sentada e viste unha especie de saio longo e está cos brazos enlazados no peito. Hai algunha interpretación que establece que se podería tratar de Daniel entre os Leóns.

Os canzorros podemos ver unha cabeza vacúa, unha figura sentada con algo nas mans bastante deteriorada; outro personaxe cunha especie de bocoi ou quizais bombo (Tomiño, Tebra, Moaña, Barrantes); a seguir un personaxe cunha posible careta animal sostida coas mans sobre o rostro; a continuación un posible león rampante; máis á esquerda podedes ver dous músicos: un frautista e un violinista co típico cruzamento de pernas medieval; na seguinte serie hai un torso animal semellante ao dun león, mais un aparente danzante nunha curiosa forma contorsionada cabeza a abaixo, unindo brazos e pernas por detrás do corpo, con apreciación da roupa. Acompañando toda esta figuración temos outros canzorros con formas xeometrizantes moi fermosas, todas como variación do tema de proas: rolos, lobulados, follas picudas, bólas… todo un deleite decorativo para delongar a mirada en cada un deles. Entre algúns dos canzorros apreciaredes uns exuberantes exemplos de hexafolios dentro dun círculo con botón central, semellante aos observados na igrexa de Castrelos.

A escena figurada no seu conxunto, con músicos, danzantes e animais semella un grupo de animación, divertimento ou interpretación (Tabeirós, Fiestras, Moaña, Ouzande, Angoares). A pregunta sería qué interpretación nos merece esta escena nunha igrexa, tería algún significado asociado á relixión (Daniel entre os leóns)?, sería pura liberdade expresiva dos nosos canteiros rurais da idade media?

Fachada norte

O rechamante a primeira vista son os grosos contrafortes, non orixinais, senón introducidos máis tarde para evitar o derrubamento das paredes, isto obsérvase concretamente no apegado que está un deles á porta norte. A porta, de arco apuntado, románico de transición, regálanos unha rechamante decoración ante a que paga a pena pararnos un pouco. A chambrá ten sete fileiras de tacos con decoración dentada externa; as arquivoltas teñen decoración de baquetóns. Os capiteis presentan distintos motivos: o da dereita representa formas vexetais picudas e o da esquerda un entrelazado semellante ao que vemos na ábsida, do que salienta a fermosura da súa fasquía envolvente. Sobranceando sobre eles deleitámonos no atractivo e suxerente tímpano desta porta: un cruciforme característico medieval que atopamos noutras igrexas, p.e. Escuadro (Silleda) e en tantas cruces antefixas dos tellados do románico. Neste caso salienta ademais a decoración anexa, formada por círculos e espirais que os nosos canteiros recolleron da tradición popular que afunde as súas raíces na decoración e simboloxía castrexa.

Fachada sur

Unha fachada case plana, sen porta medieval, da que só conserva o tímpano reaproveitado, destacan os enormes contrafortes que sosteñen os muros. Evidénciase que fachada orixinal derrubouse por algún motivo e foi novamente levantada, pero sen respectar a decoración orixinal. Ten moitos elementos soltos aproveitados doutras decoracións orixinais ciscadas por distintos lugares de toda a parede: hexafolios, un capitel sobresaíndo do centro do muro; un perpiaño historiado con dous arcos, baixo un dos cales hai unha figura semellante á do capitel da ousia, da que nos preguntamos a onde podería ter pertencido. Os canzorros desapareceron do beiril. Pero o que máis chama a atención é a moderna porta que substituíu a orixinal románica –que aínda se conserva vista polo interior da igrexa-, unha aberración que aínda por riba mutilou o fermosísimo tímpano orixinal, unha enigmática figura animal (algúns autores falan dun cánido, algún outro dun posible Agnus Dei), en pé sobre as patas traseiras e que ten entre os seus dentes o extremo dun entrelazado –outra vez o entrelazado que envolve todas a igrexa en cada unha das súas representacións-. Un exemplo semellante a este tímpano podemos velo na igrexa románica de S. Martiño de Moaña.

Fachada occidental

Presenta arco apuntado propio do románico de transición, lembremos que é unha igrexa de finais do s. XII. Ten un gran parecido coa porta principal de Arcade. A chambrá exterior ten seis fileiras de tacos, a seguir, dúas arquivoltas decoradas con hexafolios inscritos en circos e entrelazados. O tímpano orixinal desapareceu. Os capiteis están decorados con formas vexetais, un entrelazado semellante ao da porta norte e figuras animais nos dous capiteis interiores. Estas parellas de figuras animais, quizais leóns afrontados, chaman a atención pola decoración de entrelazados por entre as súas patas. Lembremos que o entrelazado é a decoración máis recorrente en toda esta igrexa (capiteis, bases de columnas, arquivoltas, tímpano das portas sur e norte…). Este entrelazado tamén está presente nós ábacos superiores dos capiteis da dereita; en cambio nos ábacos dos capiteis da esquerda podemos ver hexafolios. As columnas son monolíticas e as dúas interiores teñen unha fermosa feitura entorchada, dando mostra da mestría dos nosos canteiros rurais, amosadas en moitas das nosas igrexas románicas. A espadana da fachada, como ben poderedes decatarvos, non é románica, senón posterior.

Máis información

FRANCISCO JAVIER OCAÑA EIROA, Itinerario polas igrexas románicas de Vigo

Agardamos que as FOTOS que poñemos ao voso dispor sexan do voso agrado e utilidade.

Navegadores GPS

Tamén podedes ver a Ruta románica de Vigo e descargala no voso navegador GPS.

(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit > Menú Herramientas>Conversor de paquetes)

Cruceiro do adro da igrexa (Bembrive)

Arquivado en: Bembrive,Cruceiros — Xosé Couñago

A visita á igrexa románica de bembrive, unha das tres existentes en Vigo, sérvenos tamén para admirar outro dos fermosísimos exemplares de cruceiro que temos no concello. Está situado no propio adro, a carón da fachada principal. (Fotos)

Ten como característica particular a carencia de varal ou fuste; a cruz atópase directamente apoiada sobre a base; unha base que ten forma de furna, o que nos fai mesmo pensar na posibilidade de que se tratase dalgún tipo de peto de ánimas.

É do último terzo do século XIX, do ano 1879 e destaca na súa fermosura polo detallado traballo de cada unha das súas figuras.

A cruz está traballada par dar a aparencia da madeira e o INRI está ben elaborado en pedra cun fermoso pregado en forma de pergameo.

O cristo é moi expresivo na súa agonía, salientando cada unha das costelas do seu peito, así como os pregamentos da súa roupa.


Polo reverso, unha clásica figura da Piedade, na que sobrancea o inmenso manto que arroupa a Virxe e o fascinante naturalismo da figura de Cristo morto nos seus brazos. Unha obra de arte na expresividade das formas e a escena