Patrimonio cultural de Vigo

Arquivado en: Candeán,Mámoas,Ruta mámoas de Candeán — Xosé Couñago

Localización

(Ver en Google Maps)

Esta mámoa está situada no medio do parque do Vixiador, a carón do miradoiro de terra construído entre as árbores.

Na actualidade está en proceso de escavación e estudo, e isto dános conta das verdadeiras dimensións destas construcións unha vez abertas. Das cerca de corenta mámoas que hai no concello, por agora só dúas foron obxecto de escavacións: esta do Vixiador e a de Costa Freiría 1. Neste cometido hai que salientar a gran sensibilidade que está mostrando a comunidade de montes de Candeán, exemplo que invitamos a seguir noutras comunidades e que celebramos que tamén se estea a facer en comunidades de montes veciñas.

É unha mágoa, en cambio, que a única mámoa situada nun terreo municipal, a “Casa dos Mouros” tamén en Candeán, a máis completa e espectacular en número e disposición dos ortóstatos das conservadas, presente tal estado de abandono, sen intervención arqueolóxica que faga dela un referente de visitas e estudos.

Os outros tres xacementos arqueolóxicos en terreos municipais agardan no limbo dos xustos: a devandita mámoa neolítica da Madroa “Casa dos Mouros”, na que se fixo unha limpeza de terreo para incluíla na ruta das mámoas de Candeán; o conxunto rupestre “Pedra da Laxe” en Sárdoma, polo que hai que felicitar ao concello pola permuta urbanística que permitiu que non se construíse nesta parcela, pero que aí quedou; e o poboado galaico do Monte do Castro, que dentro de pouco vai parecer un elemento decorativo en pedra no xardín de herba que hai ao seu arredor.

Descrición

Da mámoa do Vixiador podemos admirar o seu enorme túmulo duns 30 m de diámetro no seu eixo maior e que acada uns 2 m de altura. O estado actual das escavacións permite decatarse da dimensión do traballo levado a cabo polos habitantes do neolítico para elaborar estes megálitos sen instrumentos metais. Un traballo comunal que nos dá idea da dimensión das súas crenzas máis alá da vida. Das súas propias vivendas non quedou rastro, o que quere dicir que non eran asentamentos e construcións moi sólidas, inda que vivisen preto das necrópoles de mámoas; e porén, para os seus mortos facían moradías eternas (ata chegarmos nós) e cun traballo colosal para a tecnoloxía da súa época.

A escavación actual revela a dimensión do tamaño dos ortoótatos, así como a dimensión da propia cámara funeraria, tanto en altura como en espazo interior. Unha foto anterior ao actual estado das escavacións permítenos valorar as características deste traballo.

As catas laterais permiten tamén decatarse da técnica de construción da propia mámoa que soterra os ortóstatos: distintas capas de terra e pedra que facilitan a permanencia e solidez do túmulo.

Os plásticos son necesarios neste momento para preservar calquera tipo de pinturas ou gravados que poida haber nas caras das lousas, tal como se descubriu no dolmen de Dombate. Fóra do túmulo hai outros ortóstatos tamén envoltos en plásticos. O descoñecemento das persoas que se achegan a visitar este xacemento á intemperie e sen indicacións ou advertencias de ningún tipo leva a que xa quitasen o plástico dalgunha das lousas (para ver o que hai dentro?).

Estado de conservación

Está claro que nun xacemento aberto, tan á intemperie coma este, situado nun lugar que co bo tempo é frecuentado por centos de persoas diarias, como non se faga algo con rapidez, non sabemos que vai ser del ou que utilidade lle vai acabar dando a curiosidade da xente; unhas persoas por descoñecemento e outras por comportamento desaprehensivo. É necesaria unha inmediata intervención con delimitación do lugar e información abundante in situ para que a xente saiba como comportarse ante un monumento destas características e no actual estado de escavacións.

Aínda que na Ruta das mámoas de Candeán esta necrópole aparece como a última visita marcada, nós estendemos o final ata a mámoa 2 do Vixiador, situada moi preto desta, pero que non aparece no roteiro oficial por estar xa no dentro de territorio redondelán.

Máis información

Galería de imaxes

Podedes ver neste enlace unha galería de  imaxes máis completa deste monumento megalítico.

Ruta das mámoas de Candeán

Arquivado en: Candeán,Mámoas,Ruta mámoas de Candeán — Xosé Couñago

Localización

(Ver en Google Maps)

Esta é unha mámoa que está situada á beira do camiño asfaltado que comunica o parque forestal do Vixiador co monte Mirallo, tamén coñecido como monte Penide, na parroquia de Cabeiro en Redondela. É a vía directa dende o Vixiador para dirixirnos a visitar a Mámoa do Rei e o conxunto tumular que a arrodea.

Realmente, cando paseamos por estes lugares, estamos visitando o maior “parque arqueolóxico” de Galiza. O conxunto formado polos montes de Candeán e Cabral en Vigo e os montes das parroquias de Cabeiro, Trasmañó, Negros e Cedeira en Redondela comprenden máis de noventa mámoas, ao redor dunha vintena de estacións de gravados rupestres e catro castros. Un percorrido por máis de cinco mil anos de historia, todo no mesmo lugar xeográfico, comprendendo os tres principais períodos: Neolítico, Idade do Bronce e Idade do Ferro. O proxecto do parque arqueolóxico xa está creado e é grandioso e ambicioso. Só falta que as administracións se curen da miopía na que viven. Esta é unha tarefa á que invitamos a participar a todas aquelas persoas que se apunten para crearmos entre todos un blog específico que dea a coñecer as marabillas e riqueza patrimonial deste conxunto arqueolóxico. Un blog colectivo elaborado entre todas aquelas persoas que temos inquedanza polo noso patrimonio e queiramos unir esforzos. Unha descrición máis detallada de proposta de parque arqueolóxico para estes montes podedes lela no blog do arqueólogo Hidalgo Cuñarro.

Descrición

A mámoa que nos ocupa nesta ocasión pasa desapercibida para quen non a coñeza, e son moitas as persoas que pasan decote ao seu lado. Ten uns once metros de diámetro e aproximadamente un metro e medio de altura. Está rodeada de maleza e en mal estado de conservación. O principal perigo desta mámoa e de tantas outras é o traballo forestal que se realiza ao seu arredor. Tractores con rozadoras que soben e baixan por elas debido á falta de protección e indicación, talas ou plantacións de árbores nos propios túmulos, todo tipo de vehículos pesados que realizan labores forestais pasando por riba das mámoas… e continúan aí despois de seis mil anos.

A pesar da maleza e árbores que a ocupan, pódese observar o cono central con varios chantos que aínda se conservan.

Aínda que esta mámoa xa non está dentro do concello de Vigo, senón de Redondela, a súa proximidade á Mámoa 1 do Vixiador e ao propio parque recomenda a súa inclusión neste percorrido neolítico polos montes de Candeán.

Arquivado en: Centro,Románico — Xosé Couñago

Localización

A ponte medieval de Balaídos está situada no medio de edificios levantados ao redor do río Lagares, produto do urbanismo intensivo e extensivo que asolou a nos cidade durante os últimos decenios.

A Ponte estivo a piques de desaparecer nos anos setenta debido a este urbanismo desaprensivo coa identidade do noso concello. Hoxe en día podemos decatarnos do desvío do curso do río, a súa canalización artificial, deixando a ponte descontextualizada do seu lugar orixinal.

Malia todo, conservámola na súa integridade, rodeada por un enreixado que nada di dela máis ca o encerramento que a significa. A intervención foi realizada en 1990, e en 1991 foi declarada Ben de Interese Cultural. Mais non hai tan sequera paneis explicativos de posta en valor desta marabillosa ponte alombada de arco de medio punto.

Descrición

Mide 21,5 metros de longo e conta cun arco de 5,5 metros de van. Conserva a calzada e dous piares cónicos a ambos os lados na entrada.

A fermosura da súa fasquía vese aumentada polos tallamares que presenta: dous a cada lado. Chama a atención precisamente que leve dous tallamares na zona da ponte que non dá contra a corrente.

Tamén podemos observar uns ocos cuadrangulares aos lados do arco que serven de descarga, segundo se le nos datos que figuran sobre esta ponte, mais que fan pensar que tamén puideron servir de evacuación de auga nas crecidas para evitar que a ponte actuase como encoro co exceso de auga no río. Nalgún momento estes ocos chegaron a estar habitados por alguén que literalmente vivía “debaixo dunha ponte”.

O cumio do arco apenas ten medio metro de ancho e sorprende pensar no peso que soportou durante centos de anos cos incontábeis carros que pasaron cargados sobre ela.

En definitiva, esta ponte necesita unha atenta intervención na que se destaque o seu valor arquitectónico, histórico e humano, ademais dunha exhaustiva limpeza e sinalización.

Máis información

Para saber máis, consultade este especializado artigo do arqueólogo José Manuel Hidalgo Cuñarro.

Galería de imaxes.

Tamén podedes ver a Ruta románica de Vigo e descargala no teu navegador GPS.

(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit > Menú Herramientas>Conversor de paquetes)

Arquivado en: Cruceiros,Sárdoma — Xosé Couñago

Localización

Esta xoia dos cruceiros vigueses está situado no centro da parroquia, nun lugar de paso bastante estreito para os vehículos. Quizais retrotraéndonos moitos anos atrás, a situación deste cruceiro sería moi axeitada; mais hoxe en día presenta dúas fachadas moi diferenciadas en canto a adecuación do lugar. Por unha parte, o conxunto arquitectónico fronte ao que se atopa é moi fermoso; mais pola outra cara, está demasiado próximo ao paso de continuo tráfico, demasiado arrimado, que xa provocou o seu derrubamento e posterior restauración.

Podemos observar que tamén lle colocaron ao seu pé uns boloardos defensivos –menos mal, porque outros cruceiro con máis periga ca este non teñen nada; p.e. cruceiro de Alcabre-; mais se observamos con detemento, decatámonos de que dous deles xa foron “tocados”.

Tampouco é acertada a sinalización de tráfico que lle colocaron mesmo ao carón. Respectando a necesaria existencia de sinais, tamén é necesario respectar a adecuación ao patrimonio histórico que existe ao seu carón.

Descrición

A simple vista destaca o conxunto da súa construción e a policromía que conserva. Esta policromía está presente no capitel, o manto azul e negro da Virxe, o manto avermellado dunha das figuras do varal e a cor rosada da pel nas imaxes principais.

A base está formada por catro chanzos cuadrangulares; a última pedra que coroa a base ten unha inscrición nunha das súas caras.

O fuste é octogonal con dúas figuras, unha a cada cara, sobre cadansúa peaña.

O capitel tamén está policromado e presenta unha forma clásica, propia de finais do barroco, na que destacan catro volutas sobre base redonda. As volutas serven á súa vez de soporte a unha pequena plataforma pétrea cadrada que serve de soporte da cruz.

A cruz ten as dúas representacións características: a crucifixión e a Piedade. As dúas figuracións están policromadas e ofrecen un destacado naturalismo.

O Cristo crucificado destaca menos ca a Piedade, aínda que busca expresar un manifesto naturalismo a través da expresión do rostro e a acentuación da anatomía. Con todo, a elaboración da figura no seu conxunto ten máis trazos que revelan unha certa insuficiencia naturalista, xa que a figura non sobresae da cruz, senón que aínda está apegada a ela.

A Piedade destaca pola súa voluminosidade e colorismo. A súa vestimenta está dividida en varias cores: azul, negro e gris. O seu rostro, ao igual ca o manto, tamén é voluminoso e non revela unha muller nova, senón unha nai con todo o sufrimento dun fillo morto no seu colo. Unha figura xacente de Cristo que, como sucede noutras representacións, é dun tamaña menor ca o da nai. De feito, a figura de Xesús xacente apenas destaca, mesmo en elaboración, ao lado do trabalo que presenta a da Virxe.

Máis información

Aquí tendes unha relación máis detallada de imaxes.

Navegadores GPS

Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.

(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit > Menú Herramientas>Conversor de paquetes)

Arquivado en: Igrexas,Sárdoma — Xosé Couñago

Localización

A igrexa de Sárdoma está situada no corazón da mesma parroquia. Conta cun gran adro ben delimitado e co torreiro da festa ao seu carón.

No seu estado actual é de estilo barroco, da mesma época ca as de Beade, Comesaña, Matamá, Valadares ou Zamáns.

Orixinalmente foi románica, como así o testemuñan os restos que se conservan no seu interior e nos seus muros exteriores. Nalgún momento derrubouse e foi refeita en época barroca, conservando certos elementos diseminados pola nova construción.

Hai que salientar que a súa orientación tampouco é a orixinal, xa que ten a entrada principal cara ao nacente e non cara ao poñente como é o habitural.

Descrición

Interior

Ten unha típica nave lonxitudinal e cabeceira cadrada. A nave a dúas augas e a cabeceira a catro augas.

No interior destacan varios elementos que non podemos deixar de observar cando entremos nela:

Na ábsida hai restos románicos integrados nos muros.

Sobre o pincho da cabeceira consérvanse uns fermosos frescos policromados que representan a Última Cea. Está incompleto na súa parte inferior, mais conserva o rostro da maioría dos acompañantes de Xesús. Destaca especialmente a figura do apóstolo Xoán ao lado de Xesús, observándose mutuamente.

No muro norte da nave vemos tamén un fermoso templete que cobre unha tumba. Está formado por un gran arco de medio punto, con decoración columnada, enmarcado por dúas altas columnas encastradas de acentuado clasicismo, que sustentan na parte superior un escudo nobiliario.

Exterior

A austeridade decorativa dos exteriores é algo que chama a atención, en comparación co seu interior e coas outras igrexas coetáneas.

A fachada é moi austera, sen apenas decoración. Conta cunha lumieira central a media altura. Sobre a fachada hai catro pináculos rematados en bóla e unha sinxela cruz. A porta tamén ten unha decoración moi simple ao seu arredor.

O máis destacado como decoración exerior está na sancristía, na que podemos ver unha porta cunha fermosa decoración, máis propia da fachada principal, dadas as características ornamentais que presenta: porta entrecolumnada e lintel superior decorado.

As columnas rematan en capiteis con motivos vexetais.

No lintel aparece unha cruz de catro brazos iguais encerrado en círculo apoiado en volutas e con outro círculo no centro da cruz.

A torre aparece a un lado da fachada, coma en Valadares; fronte ás demais aquí mencionadas, que teñen a torre no centro.

Esta torre é de base cadrada e de gran solidez, con perpiaños de boa factura. Os cantos están decorados con columnacións resaltadas, facendo salientar as bases e os remates superiores. Ten varias entradas de luz para a escaleira interior da torre; a porta de acceso está no exterior da igrexa.

Na parte superior da torre observamos un robusto campanario, rodeado dunha fermosa balconada, ben labrada e con decoracións alternantes en parellas de rombos.

O campanario presenta catro arcos algo apuntados, cos cantos fermosamente decorados con clásicos motivos de siluetados barrocos.

Sobre o campanario vemos catro pináculos e cúpula central octogonal en dous corpos.

Máis Información

Galería de fotos.

Hidalgo Cuñarro, «Piezas románicas inéditas de la iglesia viguesa de San Pedro de Sárdoma«, en Vigo Arqueológico.

Navegadores GPS

Podedes introducir o lugar onde está no voso navegador GPS.

(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit > Menú Herramientas>Conversor de paquetes).

Arquivado en: Románico,Sárdoma — Xosé Couñago
Ponte medieval de Sárdoma

Ponte medieval de Sárdoma

Localización

A ponte medieval de Sárdoma está situada sobre o río Lagares -ou río de Sárdoma, entre os distintos nomes cos que é coñecido o noso río-, moi preto do núcleo da parroquia.

Unha ponte que dende a súa construción ata hai moi pouco tempo soportou os trafegos do paso de todo tipo de vehículos e cargas, mesmo de camións pesados.

Descrición

Conta con dous arcos e un tallamar central. A superficie do pavimento é horizontal, en contraste coa ponte medieval de Balaídos que presenta a típica fasquía de subida e baixada.

Os perpiaños son sólidos e regulares; pola contra, o pavimento está bastante estragado.

Presenta dous arcos de medio punto e un tallamar entre os dous arcos.

O peor: o estado deplorable en que se atopa a contorna da ponte e a propia ponte: lixo por todas as partes na beiras, maleza incontrolada, nula limpeza das pedras da ponte e pavimento completamente estragado sobre os arcos.

Estado de conservación

Hoxe atópase en estado de abandono e con escasa acción conservadora: necesita unha limpeza completa, un adecentamento das beiras do río, unha adecuación do paisaxismo ribeirán que a arrodea, unha posta en valor deste monumento e unha sinalización mínima. Se ningún destes elementos básicos de protección está en funcionamento, que podemos agardar do futuro desta peza medieval do noso patrimonio.

Máis información

Podedes ver neste enlace unha relación máis ampla e detallada de fotos.

Para saber máis, consultade este especializado artigo do arqueólogo José Manuel Hidalgo Cuñarro.

Navegadores GPS

Tamén podedes ver a Ruta románica de Vigo e descargala no voso navegador GPS.

(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programa PoiEdit > Menú Herramientas>Conversor de paquetes)

Arquivado en: Coruxo,Petróglifos — Xosé Couñago

Localización

(Ver en Google Maps)

Está situado moi preto da ermida de San Sebastián de Coruxo, á beira da estrada que se dirixe ao campo de fútbol.

Non ten indicador para dar con el; hai que camiñar pola beira esquerda da estrada uns cincuenta metros cara ao campo de fútbol e xa se ve a laxe a uns dez metros da estrada, no monte.

Forma parte dun conxunto de laxes que foron esnaquizadas polos canteiros; polo tanto, a saber cantos gravados se perderon baixo as marretas dos picapedreiros.

Descrición

A figura conservada ten formas circulares; partindo dunha cazoleta central, desenvólvense concentricamente ao seu redor tres círculos, os dous primeiros completos e o terceiro incompleto, por estar asociado a outro círculo externo máis grande.

Estado de conservación

O estado de conservación é coma en todos os demais casos, de acelerada descomposición. Urxe tomar medidas para a conservación da pedra no estado actual evitando o seu paulatino e acelerado desgaste.

Tense apuntado que en poucos anos desaparecerán unha boa parte dos petróglifos galegos debido tanto ao desgaste climatolóxico coma á acción humana.

Máis información

Concello de Vigo: Ficha do PXOM de Vigo

Galería de imaxes

Podedes ver unha relación máis ampla aquí de fotos.

Arquivado en: Igrexas,Teis — Xosé Couñago

Está situada no monte da Guía, sobre a ría de Vigo, encima dun antigo castro galaico, hoxe xa case completamente desaparecido.

Tal como o seu nome indica, esta ermida está dedicada á Virxe da Guía. Tamén ten a advocación do Sagrado Corazón de Xesús, neste senso no último dos proxectos realizados, de Gómez Román, estaba pensado que levase no seu cumio unha figura do Sagrado Corazón de Xesús, pero non chegou a realizarse.

Antes desta construción había outra que estaba en bastante mal estado. Antonio Palacios foi o primeiro arquitecto que acometeu un proxecto en 1930 para levantar no seu lugar un gran templo a semellanza do da Vera Cruz do Carballiño e o Templo Votivo do Mar de Panxón. Lembremos que a característica máis salientable destes dous edificios é a gran torre que os preside.

Cando máis tarde Gómez Román acomete a construción do edificio definitivo baixo o seu propio proxecto, conserva a idea dunha gran torre que destacase sobranceiramante sobre o resto do edificio. Finalmente a gran torre deseñada por Gómez Román con remate na imaxe antes mencionada tampouco se puido facer como estaba proxectada debido ás dificultades económicas que iso levaba consigo.

Si se mantivo a evidente desproporción entre a torre e o corpo da igrexa, aínda que con menor tamaño.

Planta: é de estilo basilical con remate nunha ousia poligonal. Ese tipo de ousia ten unha semellanza coa románica de Bembrive en Vigo.

Nave: dende a sinxeleza que expresa o interior, hai unha harmoniosa relación de formas e espazos que acentúan a impresión estética do exterior. Os dous arcos superpostos acentuando o contraste entre a pedra e o caleado branco conducen a nosa vista ata o interior dunha ábsida presidida por unha imaxe da Virxe da Guía enmarcada entre dúas xanelas verticais que iluminan un interior semicircular que nos achega sensacións románicas.

Fachada: case exenta de decoración, resaltaremos os dous motivos vexetais sobre os que se erixe un frontón partido cunha vieira central. O beirado da fachada tamén segue as mesmas liñas do frontón partido no centro, no que se coloca unha fermosa cruz pétrea, creando un espazo de unión entre o beirado e o frontón. A inspiración clasicista de Román na fachada contrasta con outros elementos que observaremos dando un paseo ao seu arredor.

Torre: destaca o seu volume con respecto ao resto do edificio. O corpo inferior é liso ata o comezo do campanario. A esta altura Román comeza un detallado traballo de resalte barroquizante deste derradeiro tramo. O campanario ten xanelas de medio punto a catro caras, con chafráns decorados con remate en volutas na parte inferior.

Corpo central: é de curta lonxitude e en contraste tanto coa súa altura coma coa da propia torre. Consegue un efecto de estruturas superpostas, conseguida polo emprego de soportais laterais e corpos anexos, coma o que contén un fornelo coa imaxe do Sagrado Corazón. Esta fermosa superposición volumétrica que se elevan unhas sobre as outras lémbranos outros templos de orixe prerrománica coma o de Santa Comba de Bande.

As paredes combinan o estucado branco con perpiaño nos cantos e panos de paredes, tan característico da arquitectura en Galicia. Sobre os estucados dispón unha serie de xanelas con vidreiras para dar entrada de luz dende distintos puntos da igrexa. Estas xanelas teñen forma de cruz de brazos iguais e circulares.

Non podemos deixar de salientar unha evidente influencia románica tamén nalgúns detalles decorativos, como son os canzorros dos beirados do corpo central, ou a cruz antefixa de clara fasquía medievalizante sobre o cumial do pincho traseiro, así coma a forma poligonal da ousia, presente en numerosas igrexas románicas.

Tamén chamará a nosa atención a imaxe da Virxe que hai nun fornelo situado na canto dereito da fachada. Destaca no conxunto o elaborado dosel que a alberga. A imaxe coroada da Virxe, sedente, co seu fillo no colo presenta algúns detalles que non deixaremos pasar por alto. A pesar do realce real que lle outorga a coroa, os seus pés van calzados con zocos tradicionais galegos. O outro detalle é a ausencia da cabeza da figura do neno Xesús. A barca que leva nos brazos, así coma a orientación das dúas figuras cara ao mar evidencian a merecida advocación de Virxe da Guía dos mariñeiros.

Por último, non deixedes de pasear por este fermosísimo parque, cheo de recantos tan inesquecibles coma as súas indescritibles postas de sol.

E aquí vos deixamos unha relación máis ampla de fotos da igrexa da Guía.