Imaxes : Javier Albertos
Localización
Na vila de Bouzas de Vigo, á beira do mar, ao carón da praia e o paseo marítimo, está situada esta emblemática igrexa, baixo a advocación de san Miguel. Foi levantada sobre unha base rochosa que formaba un promontorio rodeado polo propio mar ata comezos do século XX.
Descrición
A igrexa actual, logo das diferentes reedificacións e engadidos, presenta unha base principal rectangular rematada nunha cabeceira con ábsida semicircular.
A igrexa de Bouzas tivo un precedente medieval que por necesidades de ampliación foi reconstruída no século XVI. Esta obra tivo lugar en 1596 baixo o mandado do capitán de Bouzas Álvaro Correa. Nesta reconstrución sería cando se levantaría a actual ábsida, a porta da fachada sur e a sancristía.
Posteriormente, en 1697 foi reedificada novamente. No interior da igrexa podemos ver un medallón no que se menciona esta reconstrución baixo a autoría de Manuel Troncoso de Ojea e a súa irmá Isabel.
Cabeceira
A ábsida da cabeceira ten forma semicircular e foi levantada na reedificación de finais do XVI.
Presenta dúas xanelas; delas, na actualidade unha soa dá entrada de luz exterior no lateral sur; a outra quedou incorporada pola ampliación da sancristía.
Acaroada ao lateral norte da ábsida levantouse en 1778 a sancristía con dúas xanelas rectangulares e porta de entrada ao leste por esta mesma zona da cabeceira. Esta sancristía foi resultado da ampliación doutra moito máis reducida do século anterior que existía no mesmo lugar.
Sobre as caídas dos tellado a dúas augas érguense cadanseu pináculo decorativos con motivos de bólas superpostas. O pinche desta sancristía está coroado por unha cruz simple.
Fachada norte
A fachada norte está formada por unha continuidade varios corpos volumétricos que se van superpoñendo gradualmente. A parede da nave principal, reforzada cun contraforte e no que se abre un estreito, vai continuado por un primeiro volume sobresaínte con tellado a unha auga, no que se abre unha xanela cuadrangular a occidente pertencente á capela DA Virxe do Carme, da que sabemos que xa estaba construída en 1778.
A continuación, sobresaíndo con respecto ao anterior, érguese outro corpo construtivo pertencente á capela de san Antonio, cunha xanela cuadrangular a occidente e outra no interior ao leste; no exterior conta con dúas gárgolas cilíndricas nos seus extremos, correspondentes ás dúas vertentes de augas do tellado. Foi construída en 1675 e o retablo pertence ao ano 1760.
Seguidamente levántase un terceiro corpo construtivo máis elevado ca os dous anteriores, con forma marcadamente cuadrangular, sen tellado, rematado por unha cornixa pétrea perimétrica, sobre a que se ergue todo en volta un muro pétreo ornamentado nas catro esquinas por pequenas columnas coroadas por pináculos piramidais rematados en cadansúa bóla. Cada un dos cantos desta construción presenta unha gárgola cilíndrica con remate ornamentado. No seu interior encóntrase a capela dedicada á Virxe do Rosario. Foi construída en 1596 e reedificada en 1697, seguida dunha ampliación en 1800 para o Bon Xesús.
Nesta fachada tamén podemos atopar o escudo de armas das familias Peña e Correa. Este escudo está pola parte exterior da capela do Rosario, pertencente á reedificación ordenada polo capitán Correa.
O escudo de armas deste militar foi adoptado pola propia vila de Bouzas a raíz da defensa que don Álvaro capitaneou ante unha incursión do pirata Drake.
Fachada occidental
Os elementos que máis destacan a primeira vista son o impoñente campanario e o frontón superior da porta occidental.
Campanario
O campanario está situado nun lateral, como corpo independente. Ata ben entrado o século XX contaba cun reloxo. Presenta unha estrutura cuadrangular que se eleva en tres tramos decrecendo na súa anchura. O primeiro tramo chega ata case a altura da cornixa da nave central e só presenta unha pequena abertura estreita de luz na parte superior da parede sur. O segundo tramo é o máis curto e remata nunha cornixa perimétrica con molduras boceladas sobre a que se ergue o campanario. O terceiro tramo é o que contén a parte alta do campanario cos seus característicos elementos. Este campanario cuadrangular está aberto polas súas catro fachadas con cadanseu arco de medio punto onde se aloxan as campás. Cada arco vai cerrado na súa parte inferior cunha varanda e balaústres de pedra.
Neste terceiro tramo tamén chama an atención ornamental catro fileiras decorativas de molduras boceladas todo en volta da torre, espalladas entre a parte inferior deste tramo ata a parte superior da torre. O remate superior está formado por unha varanda pétrea rodeando todo o cumio do campanario decorada con catro pináculos nos recantos.
Porta occidental
Estamos ante unha porta con arco de medio punto enmarcada cun alfiz ao seu redor. As arquivoltas apóianse sobre dúas bases decoradas con motivos cilíndricos.
O van da porta aparece sen tímpano baixo o arco. Por encima da porta discorre unha cornixa sobre a que se sitúa o frontón.
O frontón é triangular, con resalte superior. Sobre o frontón elévanse tres pináculos ornamentais. No tímpano do frontón aparece unha figura en pedra.
Sobre o frontón ábrese un óculo redondo coa mesma ornamentación lobulada existente na porta. No seu interior unha composición de vidreira enmarcada por unha forma cruciforme. Podemos apreciar unha continuidade estética entre este óculo e o arco da propia porta, tanto pola ornamentación referida coma pola forma redonda de ambos.
Esta fachada remata na parte superior cun pinche coroado por unha cruz de catro brazos iguais con circo central.
Fachada sur
Nesta fachada repítense algunhas das estruturas que xa describimos na zona norte. O percorrido central presenta unha continuidade de dous corpos volumétricos superpostos gradualmente cara á cabeceira da igrexa. A parede principal da fachada contén tres contrafortes e a porta sur desta igrexa.
O primeiro corpo está exento de decoración e só presenta unha fachinelo vertical no centro. Correspóndese coa capela dedicada a san Xoán. Foi construída en 1674.
O segundo corpo, apegado á cabeceira, ten como única decoración un pequeno arco cego no cetro que acolle na actualidade un farol de iluminación do adro. Na parede leste deste corpo ábrese unha xanela enreixada. É a entrada de luz para a capela interior dedicada na actualidade á Inmaculada e que foi construída en 1589.
Porta sur
A entrada desta fachada ten unha forma semellante no básico á porta occidental, sacado que lle falta toda a ornamentación clasicista na que esta vai enmarcada.
Presenta un arco de medio punto cunha arquivolta trilobulada que se apoia sobre dos pares de bases cilíndricos con ornamentación de tres aretes pétreos. Envolvendo o arco vai unha decoración a modo de chambrana lisa.
Sobre a porta podemos ver un nicho coa imaxe de san Miguel vitorioso na loita contra o demo, ao que esmaga baixo os seus pés. A figura do santo está policromada e representado con alas, vestido de armadura completa, con capa, escudo e espada.
A figura do demo aparece baixo os seus pés encollido, espido e coa típica caracterización de cornos e rostro diabólico.
Interior
O interior dá cabida a unha ampla nave con arcos apuntados, rematados no testeiro con arco de medio punto.
Unha das composicións escultóricas máis interesantes que podemos atopar paseando polo seu interior é a escena do paso procesional que representa a pesca milagrosa, con Xesús andando sobre as augas ao carón da barca na que pescan os seus discípulos.
Cabeceira
Baixo una arco de medio punto e unha bóveda de canón, a ábsida semicircular acolle a figura do Cristo do Aflixidos.
Parede sur
Vemos en primeiro lugar a capela dedicada a san Xoán erixida en 1674, coa imaxe correspondente. A partir de 1878 tamén se acolle a devoción a san Xosé.
A seguinte capela, de 1589, está dedicada na actualidade á Inmaculada, inda que inicialmente foi dedicada a san Telmo.
Parede norte
Contén tres capelas. A primeira, está dedicada á Virxe do Carme.
A segunda capela foi edificada en 1675 e foi dedicada a santo Antonio. O retablo é do ano 1760.
A terceira capela, edificada en 1596, está dedicada á Virxe do Rosario, inda que tamén nunha ampliación posterior, en 1800, deu cabida ao culto ao Bon Xesús.
Adro
O adro está completamente empedrado e rodeado na parte exterior por un muro baixo.
Neste adro salienta a solemne fasquía dunha inmorredoira oliveira á que se lle atribúen máis de catro séculos de antigüidade.
Sobre o adro tamén encontramos a casa reitoral, un edificio construído en 1946.
Etnografía
Ao redor de todas as historias que se foron creando verbo desta igrexa e a súa influencia no imaxinario popular da vila, existe unha fermosa lenda titulada O Cabaleiro da Cunchas que podemos ler na web da Confraría do Santísimo Cristo dos Aflixidos de Bouzas.
Valoración final
A evolución histórica e arquitectónica deste edificio vai parella coa evolución histórica da propia vila de Bouzas, xa que nesta igrexa quedaron reflectidos os testemuños dos principais acontecementos e personaxes que marcaron o decorrer da vida das súas xentes.
Xa que logo, é unha mágoa que no haxa paneis informativos que nos guíen neste coñecemento ao redor do edificio e no seu interior.
Sobre todo se consideramos o lugar emblemático e estratéxico que ocupa na vila, e á redor da que se desenvolven os principais actos relixiosos e sociais de Bouzas, como son a Procesión anual do Santísimo Cristo dos Aflixidos , as feiras populares y os recoñecidos fogos artificiais que se celebran no verán.
Máis información
Imaxes do interior da igrexa: Javier Albertos, Vigoenfotos.
Confraría do Santísimo Cristo dos Aflixidos de Bouzas, “Un paseo por Bouzas”, en Vila de Bouzas.
Alfredo Campos, “Iglesia de San Miguel de Bouzas”, en Alfredo esculturas y monumentos.
Concello de Vigo, parroquias.
María Dolores Ruíz Gestoso, Cabaleiro das Cunchas. Cabaleiro de Bouzas.
