Localización
Podemos acceder a este conxunto de muíños dende a estrada vella Vigo-Baiona.
Están situados moi preto do castro de Estea, hoxe en día sinalizado e visitábel. Tómase a mesma entrada que para o castro, mais en lugar de continuar á dereita na nosa subida ao castro, collemos o camiño que o bordea pola esquerda.
Forman parte da Ruta de conxuntos etnográficos de muíños de Vigo, que podedes descargar no voso navegador GPS.
Descrición xeral
Trátase dun conxunto de catro muíños situados e pendente sobre o regato de Estea, cun encoro na parte superior.
A descrición comezarémola dende a zona superior, en baixada.
Presa
É unha construción e boas dimensións e ben afortalada na cabeceira do encoro con perpiaños regulares e irregulares, cunha abertura central na parte inferior do muro da presa e un rebaixe de rebordamento na parte superior central do muro. A altura deste muro é de 1,60 m. A lonxitude da presa é duns 20 metros.
Muíño 1
Levada
A auga chega ata este muíño por unha levada que provén directamente da presa. Esta levada está construída con cachotes para darlle elevación e conducir a auga á marxe do regato de Estea.
A parte final desta levada está composta por unha canalización labrada en pedra de fermosa talladura.
Cubo
Estamos ante un característico muíño de cubo galego. Esta estrutura está ben conservada, con todos os elementos propios: cubo cuadrangular realizado en pedra, con lixeira inclinación para conducir a auga ata o inferno do muíño; os perpiaños laterais sobresaíntes dispóñense coa mesma inclinación do cubo. A parte superior do cubo está aberta e conta na actualidade cun enreixado de protección.
Edificación
Planta rectangular con tellado a unha auga na mesma dirección ca a inclinación do terreo. Non conserva a estrutura do teitume.
As paredes están compostas por perpiaños irregulares combinados con cachotes.
Posúe unha porta de entra lateral e un pequeno fachinelo de entrada de luz sobre a zona de moenda.
No interior só se atopa unha roda da moa e restos de tella do teitume.
O inferno está alintelado cun perpiaño de estrutura triangular de grandes dimensións.
Estado de conservación
Está completamente arruinado, sen teitume nin apenas elementos característicos da súa funcionalidade. O interior necesita unha limpeza e organización dos poucos elementos que conserva.
Muíño 2
Levada
Consérvase en moi mal estado, invadida de vexetación e raíces que ameazan con estragala completamente.
Percíbese que aproveita o desnivel con respecto ao muíño 1 e está construído sobre unha estrutura de cachotes que lle proporcionasen a elevación necesaria para deixar caer a auga polo cubo dende a altura precisa.
Cubo
Semellante ao do muíño 1, coa diferenciación de que os perpiaños naturais non sobresaen mantendo a inclinación da caída do cubo, senón que sedispoñen horizontalmente sobre a entrada. O perpiaño sobresaínte da cabeceira do cubo é o que está inclinado de acordo coa pendente desta construción.
O cubo está cuberto cun enreixado metálico de seguridade.
Edificación
Muíño de estrutura cuadrangular, realizado con cachotes e perpiaños irregulares. Presenta disposicion da cubrición a unha auga na mesma inclinación ca a pendente do terreo.
Non conserva a estrutura do teitume.
Presenta unha porta na fachada inferior do muíño. Está realizada con perpiaños: dous en cada unha das xambas e ouro superior no lintel da entrada.
Tamén destaca o fachinelo desta mesma fachada, sobre o inferno, dando luz directamente na zona de moenda. Está realizado con dúas pedra a modo de xambas laterais, outra atravesando toda a parte inferior baixo as xambas e un lintel superior sobre as dúas xambas.
O interior do muíño conservaunicamente unha das rodas da moa, así como restos de cahotes e tellas da cubrición.
Inferno
A boca do inferno está construída con perpiaños irregulares. Presenta un remate superior alintelado cun perpiaño longo sobre outros dous amochetados delimitando a entrada.
No interior do inferno non se conserva ningún dos elementos característicos.
Estado de conservación
O estado é moi ruinoso. Parte da levada está esborrallada, así coma a cubrición enteira. O interior presenta abundantes restos de tellas e cachotes.
Muíño 3
Levada
Está completamente estragada e desfeita. Todo está removido e con ramllaxe, vexetación e terras soterrando a levada.
Cubo
No ten a perfección de perpiaños regulares coma os dous muíños anteriores. As pedras que se observan na parte superior son de considerábel tamaño, mais de fasquía máis irregular. Destaca a da cabeceira inclinada sobre as laterais marcando a pendente do cubo.
Edificación
Ten forma cuadrangular a unha auga, con paredes de cachotes e pequenos perpiaños irregulares.
A estrutura está moi deteriorada e cunha das paredes laterais derruída completamente.
A porta de entrada estivo seguramente na fachada inferior. Hai un posíbel perpiaño tombado que podería pertencer á xamba da porta. Na outra xamba consérvase o que parece ser o perpiaño inferior. Nada se conserva de calquera fachinelo que puidese ter.
Inferno
Presenta un perpiaño longo irregular a modo de lintel e dous pares de perpiaños bastante toscos como xambas da entrada do inferno.
Estado de conservación
Tal e como está, percíbese que pode desaparecer en calquera momento. As paredes non están consolidades e nótanse os constantes desprendementos de cachotes das paredes.
A aparencia global é a dunha estrutura que se mantén a duras penas en equilibrio, con perdas constantes de pedras.
Valoración final
Malia o esforzo realizado en poñer ao descuberto este conxunto etnográfico formado por tres muíños, non podemos deixar de facer unha chamada de atención polo seu desastroso estado de conservación.
É unha mágoa, porque hai varios elementos importantes que conflúen na súa posta en valor. Por unha parte as tres construción forman un conxunto unitario de aproveitamento hidráulico e orográfico. Por outra conservan en moi bo estado a presa orixinal que os abastece de auga.
Mais como dato relevante, destacamos a súa proximidade de con dous xacigos arqueolóxicos de especial relevancia neste lugar de Estea: os muíños naviculares da Idade de Bronce e o Castro de Estea.
Os muíños naviculares están situados entre a presa e as actuais construcións. Isto é indicativo da continuidade da actividade humanda vinculada á moenda dende a antigüidade precastrexa ata a actualidade. É dicir, estamos ante dous tipos de muíños que, estando uns ao lado dos outros, distáncianse entre si arredor de catro mil anos no tempo.
A proximidade do castro de Estea, ao carón deste regato, construído a finais da Idade do Bronce, hai máis de dous mil cincocentos anos, márcanos unha continuidade habitacional deste enclave, que conecta varios períodos da nosa historia antiga cohesionados entre si. Non esquezamos que os labores agrícolas, e por tanto a muiñada entre elas, era unha das actividades básicas da economía castrexa.
O Castro de Estea tivo unha mellora na súa posta en valor social con indicadores e posibilidades de visitas autoguiadas a través de itinerarios e paneis que fan o percorrido e recoñecemento deste hábitat moi atractivo. Sería desexábel que esta recuperación tivese a súa continuidade coa conexión dos outros dous elementos patrimoniais que forman todo este conxunto cultural tan relevante: os muíños naviculares, o castro e os muíños de cubo da actualidade xunto coa presa asociada.
Máis información
Navegadores GPS
Para chegar ata estes muíños, podedes descargar a súa situación no voso navegador GPS.
Tamén podedes descargar a Ruta de conxuntos etnográficos de muíños de Vigo no voso navegador.
No espazo web de Jesús Simón atoparedes unha interesante ruta de sendeirismo entre este conxunto etnográfico e o conxunto de muíños de Estea (Saiáns), coa visita ao castro de Estea e os muíños naviculares da Idade do Bronce de Estea.
No espazo web de Jesús Simón atoparedes unha interesante ruta de sendeirismo entre este conxunto etnográfico e o conxunto de muíños de Gontade (Oia).
(Se necesitades converter o arquivo .GPX xenérico para o voso navegador concreto, descargade o programaPoiEdit > Menú Herramientas>Conversor de paquetes)
